بيان آيه 67- 68

لغت:

درباره اصل يهود و نصارى و حنيف در سوره بقره بحث كرديم.

اولى بر وزن افعل (افعل التفضيل كه برترى را ميرساند.) تثنيه و جمع ندارد زيرا معناى فعل را در بر ندارد و معنى اينكه اين كار از ديگر كارها بهتر است يعنى براى انجام دادن شايسته‌تر مى‌باشد و زيد اولى است از ديگران يعنى بر حالت و كيفيتى است كه بآن حال از ديگران سزاوارتر است.

اتباع: رفتن شخصى يا چيزى بدنبال شخص يا چيز ديگر (نه بطور اتفاق) بلكه از نظر پسند روش و طريق او. مثل مدلولى كه بدنبال دليل ميرود و راه او را مى‌پيمايد و يا از نظر صحت مثل اوست كه اگر دليل صحيح باشد مدلول نيز بواسطه صحت او صحيح است و همچنين است مأمومى كه راه امام را مى‌پيمايد.

تفسير:

سپس خداوند يهود و نصارى را تكذيب ميكند و ميفرمايد:

(ما كانَ إِبْراهِيمُ يَهُودِيًّا وَ لا نَصْرانِيًّا): (ابراهيم يهودى و نصرانى نبود) خدا ابراهيم را از ايندو نام تنزيه ميكند اين هر دو صفت مذموم است كه قرآن و اجماع بر آن دلالت دارد و اين سخن نيز دليل است كه موسى هم يهودى نبود و عيسى هم نصرانى نبود و دين واقعى در نزد خداوند اسلامست. و يهوديت ملتى هستند كه از شرع موسى منحرف شده‌اند و ملت نصرانيت هم از شرع عيسى انحراف جسته‌اند و ايندو صفت مذموم است كه بر ايندو فرقه گمراه گفته شده و قرار گرفته.

(وَ لكِنْ كانَ حَنِيفاً) (ولى حنيف بود) حنيف يعنى مايل از باطل به حق. يعنى ابراهيم از اين هر دو دين و همه اديان ديگر جدا و مايل باسلام بود، و گفته‌اند حنيف يعنى در دين خود مستقيم بود.