مراد و منظور، روشن و معلوم باشد مانند آيه‌(إِنَّ اللَّهَ لا يَظْلِمُ النَّاسَ شَيْئاً)[1]() (خداوند به مردم اصلا ستم نمى‌كند) و مانند(إِنَّ اللَّهَ لا يَظْلِمُ مِثْقالَ ذَرَّةٍ)[2]() (خدا بمقدار ذره‌اى بكسى ستم نميكند) و امثال اين آيات كه فهم آنها نياز به قرينه و دليلى ندارد و در مقابل آن متشابه است كه بدون قرينه، مراد و مقصود از ظاهر آن معلوم نيست مانند آيه كريمه:(وَ أَضَلَّهُ اللَّهُ عَلى‌ عِلْمٍ)[3] (خداوند او را دانسته گمراه كرد) و مسلماً مى‌دانيم كه معناى گمراه كردن در اين آيه با گمراه كردن در آيه‌(وَ أَضَلَّهُمُ السَّامِرِيُّ)[4] (سامرى آنان را گمراه كرد) فرق دارد زيرا گمراه كردن سامرى كارى است زشت و قبيح در حالى كه گمراه كردن خدا (بمعناى صحيح آن) چون از روى مصالح است امرى است نيكو. همين تعريف براى محكم و متشابه است كه مجاهد مى‌گويد «محكم چيزى است كه معناى آن با معناى ديگر اشتباه نشود و متشابه چيزى است كه معناى آن با معناى ديگرى اشتباه شود.

و اشتباه در اين امور دينى مثل يكتاپرستى و نفى تشبيه و نفى ظلم واقع مى‌شود چنان كه در مثل آيه‌(ثُمَّ اسْتَوى‌ عَلَى الْعَرْشِ‌)[5]() ممكن است معنا شود: «خدا بر عرش تكيه زده» كه خدا مانند شخصى كه بر تخت مى‌نشيند بر عرش جلوس كرده باشد و ممكن است بمعناى غلبه و تسلط خدا بر عرش باشد. و روشن است كه معناى اول درباره خدا غير ممكن است.

2- محكم، آياتى است كه آيات ديگر را نسخ مى‌كند و متشابه آيات نسخ شده است (ابن عباس) 3- محكم، آياتى است كه تنها يك معنا مى‌توان از آن بدست آورد ولى «متشابه» آياتى است كه دو معنا يا بيشتر مى‌تواند داشته باشد. (از محمد بن جعفر بن زبير و ابو على جبائى).

4- «محكم» آياتى است كه عبارات آنها تكرار نشده باشد و «متشابه» آياتى‌

[1]- آيه 44 سوره يونس

[2]- آيه 40 سوره نساء

[3]- آيه 23 سوره جاثيه

[4]- آيه 85 سوره طه

[5]- آيه 54 از سوره اعراف