داده سپس چيزهايى در آن ايجاد نموده از بدايع خلقت مانند خورشيد و ماه و ستارگان و معلّق بآنها فرمود منافع خلق و اسباب زندگانى ايشان را.

((وَ إِلَى الْجِبالِ كَيْفَ نُصِبَتْ)) يعنى آيا تفكّر و انديشه نمى‌كنند در خلقت خداوند سبحان كوه‌ها را كه چگونه بمنزله ميخهاى زمين و ساكن كننده زمين است كه اگر آنها نبودند هر آينه زمين اهلش را فرو ميبرد.

((وَ إِلَى الْأَرْضِ كَيْفَ سُطِحَتْ)) يعنى چگونه خداوند زمين را پهن نموده و گسترش داد و اگر نبود اين گسترش هر آينه استقرار بر زمين درست نميشد و انتفاع بآن ممكن نبود، و اين از نعمتهاى خداى سبحان است بر بندگانش كه نعمت منعمى برابر آن نشود، و در آن دليلهايى بر توحيد خداست كه اگر تفكّر و انديشه كنند در آن هر آينه خواهند دانست كه براى ايشان صانع و آفريدگاريست كه ايشان را آفريده است و موجديست كه آنها را ايجاد كرده است، و چون خداوند سبحان ادلّه را ذكر كرد پيامبرش را امر به تذكّر بآنها نموده و فرمود:

((فَذَكِّرْ)) پس تذكّر بده اى محمد 6 و تذكير و تعريف ذكر و ياد بود است به بيانى كه فهم و نفع بسبب تذكّر و يادآور بزرگ واقع ميشود، زيرا آن راه علم و دانش است بامورى كه محتاج بآن ميشود.

((إِنَّما أَنْتَ مُذَكِّرٌ)) فقط تو مذكّر و ياد آورى مر ايشان را بنعمت‌هاى خدايى نزد ايشان و بآنچه واجب است بر ايشان از شكر و بندگى در مقابل آن نعمتها، و خداوند تعالى واضح و آشكارا نمود راه حجّتها و دليلها را در دين و تأكيد نمود نهايت تأكيد را بچيزى كه تقليد در آن گنجايش ندارد، بگفته‌اش:( (إِنَّما أَنْتَ مُذَكِّرٌ)) و قول او،( وَ ذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرى‌ تَنْفَعُ-)