كه پسنديده و صاحب آن خشنود است.

((وَ أَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوازِينُهُ)) و امّا آنكه حسناتش سبك و طاعاتش كم است و گفتار در حقيقت وزن و ميزان و اختلاف در آن ذكرش در جلوتر از اين كتاب گذشت، و خداوند سبحان حسنات را در دو موضع ياد كرده ولى وزن سيّئات را ياد نكرده براى اينكه وزن عبارتست از قدر و مقام و گناه قدر و مقامى ندارد، و قدر و مقام فقط براى حسناتست، پس مثل اينكه معنايش چنين باشد، پس امّا آنكه قدرش در نزد خدا بزرگ باشد براى زيادى حسناتش و آنكه قدرش نزد خدا سبك باشد براى سبكى حسناتش.

((فَأُمُّهُ هاوِيَةٌ)) يعنى جايگاهش دوزخ و مسكنش آتش است و البتّه آن را امّه، و مادرش ناميده براى اينكه بسوى آن پناه ميبرد چنانچه فرزند بمادرش پناهنده ميشود، و براى اينكه اصل سكون و پناه بردن بمادران است.

قتاده گويد: آن كلمه‌اى عربى است كه وقتى مردى در امر سختى واقع ميشد ميگفتند پناه بمادرش برد.

ابى صالح گويد: فرمود،( فَأُمُّهُ هاوِيَةٌ) براى اينكه گنهكار با كلّه‌اش در آتش سرنگون ميشود، و بعضى گفته‌اند سقوط ميكند در آتش و آتش مهواه و محلّ سقوط گنهكارانست و بقدرى گود و عميق است كه عمق و ته آن معلوم نيست، سپس خداوند سبحان فرمود:

((وَ ما أَدْراكَ ما هِيَهْ)) اين تعظيم و بزرگداشت امر آن آتش است اراده كرده كه تو نمى‌دانى تفصيل آن و انواع عقابها و عذابها و شكنجه هاى آن را اگر چه فى الجمله و بطور اجمال بدانى، و هاء در هيه براى‌