اعراب:

عامل در (اذا) قول خدا( فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ) است و قول خدا خيرا منصوب است بنا بر تمييز بودن و بعضى گفته‌اند: عامل در اذا قول خدا( (تُحَدِّثُ أَخْبارَها)) ميباشد، و يومئذ تكرار است يعنى اذا زلزلت- الارض تحدّث اخبارها، و بعضى گفته‌اند: تقديرش اينست: و قال- الانسان يومئذ مالها تحدث اخبارها، پس گفته شود ذلك بانّ ربّك اوحى لها، و تحدث ممكن است بنا بر خطاب باشد، يعنى تحدث انت و ممكن است بنا بر تحدث هى كه اشاره بزمين است باشد.

تفسير:

خداوند سبحان بندگانش را از وحشتها و منظره‌هاى هولناك روز قيامت ترسانيده و فرمود:

((إِذا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزالَها)) يعنى، آن گاه كه حركت دهد زمين را حركت و تكان سختى براى بپا شدن روز قيامت چنان زلزله و تكانى كه مقرّر شده براى آن، و ممكن است كه اضافه زلزله بزمين براى اين باشد كه چون همه زمين را تكان ميدهد بخلاف زلزله‌هاى معهوده‌ى كه بعضى از مناطق ميآيد (چون زلزله طبس و لار و قزوين و قوچان و گرگان و ...) پس در قول خدا (زلزالها) تنبيه بر شدّت آن باشد.

((وَ أَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقالَها)) ابن عبّاس و مجاهد و جبائى گويند:

يعنى بيرون ميفكند مردگان مدفون در آن را زنده بيرون مياندازد، براى پاداش و كيفر كردار.

و بعضى گفته‌اند: يعنى خارج مينمايد و ظاهر ميكند گنج‌ها و