قتاده و سفيان و جبائى گفته‌اند: زمانهايى كه چيز ذكر شدنى نبودى سپس ذكر شدى و هر كس در ذات و باطن خودش ميداند كه موجودى نبود سپس بوجود آمد. پس در اين موضوع انديشه و فكر كرد ميفهمد كه براى او صانعى بوده كه او را بوجود آورده و خالقى كه او را ايجاد و احداث نموده و مقصود به انسان هم آدم 7 اوّل كسى است كه بنام آدم مرسوم گشته.

ابى مسلم گويد: مقصود از اين انسان تمام انسانهاست و الف و لام براى جنس است.

و بعضى گفته‌اند: كه گذشت بر آدم 7 چهل سال كه نبود- چيز مذكورى نه در آسمان و نه در زمين بلكه يك جسد و كالبد افتاده از گل بود پيش از آنكه روح در آن دميده شود.[1] عطاء از ابن عبّاس روايت كرده كه خدا آدم را ايجاد كرد بعد از يكصد و بيست سال.

عياشى باسنادش از عبد اللَّه بن بكير از زراره روايت كرده كه گفت پرسيدم از حضرت باقر 7 از سخن خدا( (لَمْ يَكُنْ شَيْئاً مَذْكُوراً)) فرمود چيزى بود ولى ياد شدنى نبود. و نيز باسنادش از سعيد حدّاد از حضرت‌

[1] مترجم گويد: كلمه حين مانند ساعت و عين معانى عديده و اطلاقات متعدّده دارد و در فهميدن آن دانايان يكسان نيستند و شاهد بر اين مصاحبه شگفت انگيز است كه ابو الفتوح رازى در تفسيرش ج 1 ص 137 نقل نموده و ما عينا آن را براى دوستان مينگاريم. ميگويد مرد عربى در عصر ابو بكر نزد وى آمد و گفت من نذر كرده‌ام كه يك( حين) با عيال خود سخن نگويم. اكنون تكليف من چيست و تا چه مدّتى با وى نبايد حرف بزنم. ابو بكر گفت بايد تا قيامت با وى حرف نزنى زيرا خداوند در قرآن ميفرمايد: وَ لَكُمْ فِي الْأَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَ مَتاعٌ إِلى‌ حِينٍ. براى شما در روى زمين قرارگاه و متاع است تا روز قيامت( اعراف-( آيه 24) چون مراد از حين در اين آيه قيامت است.

اعرابى از جابر خاست و به نزد عمر بن خطّاب رفت و از او نيز همين سؤال را نمود. عمر گفت تا چهل سال بايد با عيالت سخن نگويى. زيرا خداوند در قرآن فرموده:(( هَلْ أَتى‌ عَلَى الْإِنْسانِ حِينٌ مِنَ الدَّهْرِ لَمْ يَكُنْ شَيْئاً مَذْكُوراً)) چون اين نشان ميدهد كه حضرت آدم چهل سال بين آب و گل بوده است.

( سوره دهر آيه 1).

اعرابى سپس به نزد عثمان رفت و همان سؤال كرد. عثمان گفت:

تا يك سال بايد از سخن گفتن با عيالت خود دارى كنى، زيرا خداوند در قرآن ميفرمايد:( تُؤْتِي أُكُلَها كُلَّ حِينٍ بِإِذْنِ رَبِّها)( سوره ابراهيم آيه 25) چون ميوه درختان در ظرف يك سال حاصل ميشود.

اعرابى آن گاه بخدمت( امير المؤمنين) 7 شرفياب شد و سؤال خود را عرضه داشته. حضرت فرمودند چنانچه در شب نذر كرده‌اى بايد تا صبح از سخن گفتن با عيالت خود دارى كنى، و هر گاه در روز نذر نموده‌اى بايد تا شب از اين عمل پرهيز نمايى زيرا خداوند در قرآن فرموده‌(( فَسُبْحانَ اللَّهِ حِينَ تُمْسُونَ وَ حِينَ تُصْبِحُونَ))( سوره روم آيه 17) پس منزّه است خدا هنگامى كه شام ميكنيد و منزّه است خدا هنگامى كه صبح ميكنيد. اعرابى از اين جواب شاد گرديد، و در حالى كه ميگفت‌(اللَّهُ أَعْلَمُ حَيْثُ يَجْعَلُ رِسالَتَهُ) سوره انعام آيه 124- از خدمت حضرت روانه گرديد.