طلب كنيد براى او طبيبانى. پس بى نياز نكردند چيزى از عذاب خدا را از او ابن عبّاس و مقاتل گفتند: يعنى فرشتگان گويند كيست كه روح او را بالا ميبرد آيا فرشتگان رحمتند يا ملائكه عذاب.

ابو العاليه گويد: در باره او ملائكه رحمت با فرشتگان عذاب نزاع ميكنند كه كدام روح او را بالا برد.

ضحّاك گويد: اهل دنيا بدن او را تجهيز ميكنند و اهل آخرت روح او را.

((وَ ظَنَّ أَنَّهُ الْفِراقُ)) يعنى در آن موقع كه جانش بگلويش ميرسد ميفهمد كه بايد از دنيا و اهل خود و مال و فرزندان جدا شود. و فراق ضدّ وصال است و آن دور كردن نزديكانست. و در حديث آمده كه بنده معالجه ميكند سختى مرگ و سكرات آن را و بند بند او بعضى بر ديگرى سلام (خدا حافظى) نموده و ميگويد: عليك السّلام. جدا ميشوى از من و جدا ميشوم از تو تا روز قيامت.

((وَ الْتَفَّتِ السَّاقُ بِالسَّاقِ)) گفته شد كه در آن چند وجه است. (1) ابن عبّاس و مجاهد گويند. پيچيده شده سختى امر آخرت بامر دنيا. (2) حسن گويد: حال مرگ پيچيده حال زندگى شده (3) شعبى و ابى مالك گويد دو ساق پايش در موقع مرگ بهم سائيده و پيچيده شود براى اينكه نيرو و قوّه آن رفته و مثل پوستى ميشود كه بعضى بر بعض ديگر پيچيده شود.

قتاده گويد: او پريشان ميشود پس پيوسته يك پاى خود را كشيده و پاى ديگر را رها نموده و يكى بديگرى پيچيده ميشود. و بعضى گفته‌اند آن بستن دو ساقست در كفن (4) پيچيده ميشود ساق دنيا بساق آخرت و آن شدّت مصيبت مرگ است شدّت هول و بيم قيامت و در تمام اين وجوه معنا اين‌