خداى تعالى.

(يَوْمَئِذٍ تُعْرَضُونَ‌) در اين روز قيامت اى گروه مكلّفين عرض كرده شويد( لا تَخْفى‌ مِنْكُمْ خافِيَةٌ) پوشيده نماند از شما پوشيده‌اى يعنى خود پوشيده يا فعلى كه در خفا و پنهانى شده.

و بعضى گفته‌اند: خافيه مصدر است يعنى پوشيده و نهان هيچكس از ابن مسعود و قتاده در خبرى روايت شده كه سه مرتبه عرض كرده ميشوند.

در دو مرتبه عذر و جدال خواهد بود و در مرتبه سوّم پرونده‌ها در دستها پرواز ميكند. پس بعضى بدست راست و برخى بدست چپ خواهند گرفت و اين عرضه خلق بخدا نيست كه بداند از حال ايشان چيزى كه ندانسته زيرا البته خداوند كه عزيز است نامش عالم و داناى بذات است ميداند تمام، آنچه از ايشان سر زده و ليكن اين براى اينست كه بمردم ظاهر شود، سپس خداوند سبحان تقسيم فرمود حال مكلّفين را در اين روز و فرمود:

(فَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتابَهُ بِيَمِينِهِ فَيَقُولُ‌) پس امّا كسى كه كتابش به دست راستش داده شود. پس ميگويد: به اهل قيامت‌( (هاؤُمُ)) يعنى بيائيد( اقْرَؤُا كِتابِيَهْ‌) بخوانيد كتاب مرا و البتّه از روى خوشحالى ميگويد بيائيد:

پرونده عمل مرا بخوانيد زيرا علم دارد كه در آن نيست مگر عبادت و طاعت پروردگار و براى همين شرم نميكند كه ديگرى در پرونده او نگاه كند. و اهل لغت ميگويند: معناى (هاؤم) بگيريد است.

(إِنِّي ظَنَنْتُ‌) يعنى من در دنيا دانستم و يقين داشتم.

(أَنِّي مُلاقٍ حِسابِيَهْ‌) كه من حساب خود را خواهم ديد. و هاء براى ترتيب و نظم رؤس آيات است و آن هاء استراحت است. و مقصود اينست كه‌