(مَا الْحَاقَّةُ) استفهام و معنايش تجليل حال قيامت و بزرگداشت شأن و مقام آنست. سپس خداوند سبحان در بيم دادن زياد كرده و فرمود.

(وَ ما أَدْراكَ مَا الْحَاقَّةُ) يعنى مثل اينكه تو ميدانى آن چيست زيرا آن را معاينه نكرده و نديده‌اى آنچه در آن است از چيزهاى ترسناك.

ثورى گويد: بمعلوم ما ادريك گفته ميشود و بآنچه معلوم نيست در تمام قران ما يدريك. و البتّه بكسى كه آن را ميداند ما ادريك گفته براى اينكه آن را بصفت ميداند. سپس خداوند سبحان خبر داد از تكذيب كنندگان به قيامت پس فرمود:

(كَذَّبَتْ ثَمُودُ وَ عادٌ بِالْقارِعَةِ) يعنى بروز قيامت. و البتّه نيكوست كه قارعه كناية جاى الحاقّة نهاده شود براى اينكه متذكّر باين صفت هولناك شود بعد ذكر كردن به اينكه آن روز الحاقّة است و گرنه قطعا كافى بود كه بگويد ثمود و عاد تكذيب كردند بآن. سپس خبر داد خداى سبحان از چگونگى نابود شدن آنها. پس فرمود:( فَأَمَّا ثَمُودُ) پس ايشان قوم صالح ميباشند( فَأُهْلِكُوا بِالطَّاغِيَةِ) ابن عبّاس و مجاهد گويند. يعنى هلاك شدند بسبب طغيان و كفرشان.

قتاده و جبائى و ابو مسلم گويند: يعنى هلاك شدند بسبب صيحه و فرياد طاغيه و آن صيحه چنانى بود كه از حدّ تجاوز كرد تا ايشان را هلاك نمود.

زجاج گويد: هلاك شدند بسبب لرزيدن بى اندازه.

و بعضى گفته‌اند: بسبب خصلت متجاوز مر حال غيرش را در شدّتى كه خدا اهل فساد را بآن هلاك نمود.

(وَ أَمَّا عادٌ فَأُهْلِكُوا بِرِيحٍ صَرْصَرٍ) يعنى قوم و امّت هود. ابن عباس و