سياه و سفيد.

و بعضى گويند: مارج، خالص و صاف از گل و شعله آتشى كه دودى در آن نيست.

((فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ)) پس بكدام يك از نعمتها تكذيب ميكنيد، اى گروه انس و جن، يعنى آيا به اينكه شما را از يك نفس و شخص آفريد و نقل كرد شما را از خاك و آتش بصورتى كه شما بر آن هستيد تكذيب ميكنيد.

((رَبُّ الْمَشْرِقَيْنِ وَ رَبُّ الْمَغْرِبَيْنِ)) يعنى پروردگار مشرق تابستان و مشرق زمستان و مغرب تابستان و مغرب زمستان.

و بعضى گويند: مراد بدو مشرق مشرق آفتاب و ماه، و مغربين هم مغرب آفتاب و ماه است، و بيان نمود خداى سبحان قدرت خود را بر گردانيدن ماه و خورشيد و اينكه هر كس قدرت بر سير مهر و ماه دارد، هر چيزى قادر و توانا است.

((فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ، مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ، بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيانِ)) ياد نمود خداوند سبحان بزرگى و عظمت قدرتش را چون كه آفريد، دو درياى شيرين و شور را كه بهم بر ميخورند ولى مخلوط نميشود، يكى از آن دو با ديگرى و آن قول اوست:( (بَيْنَهُما بَرْزَخٌ)).

ابن عبّاس گويد: يعنى مانع و پرده‌اى از قدرت خداست، پس درياى شور بر درياى شيرين قاطى و پيروز نميشود تا آن را فاسد كند، و آب شيرين بر آب شور نيز ممزوج نميشود تا آن را ضايع كند و با آن مختلط شود و معناى مرج ارسال است.

ابن عباس و ضحاك و مجاهد گويند: مقصود از بحرين درياى آسمان و