الادبار) و هر آينه اگر يارى كند ايشان را باقيمانده از آنها البتّه پشت به ميدان جنگ كرده و فرار خواهند نمود، پس بنا بر اين اين منافاتى ندارد بين قول او( (لا يَنْصُرُونَهُمْ)) و قول او( (وَ لَئِنْ نَصَرُوهُمْ)) پس حقيقة خداى تعالى خبر داد در اين آيه از آنچه را كه نميباشد از ايشان كه اگر باشند چگونه خواهند بود.

((ثُمَّ لا يُنْصَرُونَ)) يعنى و اگر اين قوّه و نيرو هم براى ايشان باشد و يارى كنند، يهوديان از نصرت و يارى ايشان منتفع و بهره‌مند نميشوند اين آيه پيش از بيرون كردن بنى النضير نازل شده و بعد از آن رانده شدند و قتال كردند و منافقى با ايشان بيرون نيامد و آنها را يارى نكرد چنانچه خداى تعالى خبر داد بآن.

و بعضى گويند: اراده نموده بقولش (لاخوانهم) بنى النضير و بنى قريظه را پس بنى النضير بيرون شدند و منافقين با ايشان بيرون نرفتند، و بنى قريظه قتال كردند، پس ايشان را يارى نكردند، سپس خطاب نمود خداوند سبحان مؤمنين را و گفت:

((لَأَنْتُمْ أَشَدُّ رَهْبَةً)) هر آينه شما ترسناك‌تر هستيد( (فِي صُدُورِهِمْ)) در دلهاى اين گروه منافقين‌( (مِنَ اللَّهِ)) از خدا يعنى بدرستى كه ترس ايشان از شما بيشتر و سخت‌تر است از خوفشان از خدا براى آنكه ايشان شما را ميبينند و ميشناسند شما را ولى خدا را نمى‌شناسند و آن قول اوست كه ميگويد:

((ذلِكَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لا يَفْقَهُونَ)) اين براى آنست كه ايشان مردمى هستند كه حق را نميشناسند و بزرگى خدا و سختى عذاب و عقوبت او را نميدانند.

((لا يُقاتِلُونَكُمْ)) كار زار با شما نميكنند اى گروه مؤمنين‌( (جَمِيعاً إِلَّا فِي قُرىً مُحَصَّنَةٍ)) تماما مگر در دهكده‌هاى محكم كه رسيدن و گشودن آن ممتنع و