بسوى بهشت هدايت ميشوند، و معناى جامع اين دو تفسير اينست: روز قيامت مردانى را كه در دنيا عزيز و بلند پايه بودند از جهت عناوين مادّى چون شاهى و وزيرى و امثال اينها زير دست و پست نموده و آنها را بداخل كردنشان بآتش ذليل و خوار قرار ميدهد و مردانى را كه در دنياخوار و بيمقدار در نظر ماديين بودند آنها را سر بلند و بداخل كردن بهشتشان عزيز و محترم نمايد.

((إِذا رُجَّتِ الْأَرْضُ رَجًّا)) يعنى هر گاه حركت كند حركت سختى.

ابن عباس و قتاده و مجاهد گويند: چون زلزله شود زلزله بسيار سختى، يعنى بلرزد بميرانيدن آنچه بروى زمين است از زنده‌ها.

و بعضى گويند: يعنى ميلرزد بآنچه كه در آنست چنانچه ميلرزد و حركت ميكند غربال (غربيل) بآنچه در آنست، پس مقصود اينست كه ميلرزد به بيرون ريختن آنچه كه در شكم اوست از مردگان.

((وَ بُسَّتِ الْجِبالُ بَسًّا)) ابن عباس و مجاهد و مقاتل گويند: يعنى ريز ريز ميشود كوه‌ها ريز ريز شدنى.

سدى از سعيد بن مسيب روايت كرده كه يعنى كوه‌ها شكسته و قطعه قطعه ميشوند شكسته شدنى.

حسن گويد: يعنى از اصلش كنده ميشود.

كلبى گويد: سير ميكند از روى زمين سير كردنى.

ابن عطيه گويد: گسترده ميشود گسترده شدنى چون شن و خاك.

ابن كيسان گويد: آن مانند تل و تپّه شن ميشود بعد از آنكه بلند، و سر بفلك كشيده بود.

((فَكانَتْ هَباءً مُنْبَثًّا)) يعنى كوه‌ها با عظمتشان مثل گرد و غبار پراكنده‌