نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 23 صفحه : 410
(الَّذِي وَفَّى)
يعنى ابراهيم كه فرمان الهى را بتمام و كمال انجام داد[1].
بعضى هم گفتهاند يعنى: رسالت الهى را بقوم خود رسانيد و آنچه دستور
داشت به آنان ابلاغ كرد.
بعضى گفتهاند يعنى: آنچه را كه خداوند بر او واجب كرده بود بطور
كامل انجام داد، و امتحان خود را نيز داد.
آن گاه خداوند آنچه را كه در كتابهاى موسى و ابراهيم بوده است بيان كرده
ميفرمايد:
(أَلَّا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرى)
يعنى: هيچكس بار ديگرى را بدوش نخواهد كشيد، يعنى هيچكس با گناه ديگرى مؤاخذه
نميشود.
(وَ أَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسانِ إِلَّا ما سَعى) اين جمله نيز عطف است بر( (أَلَّا تَزِرُ)) و اين مطلب نيز از جمله مطالب كتابهاى موسى و ابراهيم است، يعنى:
انسان پاداشى جز پاداش عمل خودش را ندارد، و پاداش عمل ديگرى را باو نميدهند، هر
گاه انسان ديگرى را دعوت به ايمان كرد و آن ديگرى دعوت او را اجابت نمود، او نيز
به تبع آن ديگرى مورد ستايش قرار ميگيرد، و اگر عملى انجام نداده باشند هيچگاه
استحقاق پاداش يا مجازاتى نخواهد يافت.
از ابن عباس در روايت والبى نقل شده است كه ميگويد: اين آيه در شريعت
ما نسخ شده است، زيرا خداوند ميفرمايد: (ما ذريه آنان را به ايشان ملحق ساختيم)[2] كه خداوند درجه ذريه آنان را بالا
برده است، هر چند كه با اعمال
[1]- وسائل الشيعه ج 4 صفحه 1235 حديث 3 از امام صادق( ع) روايت
شده است كه در باره( وَ إِبْراهِيمَ الَّذِي وَفَّى) فرمودند: حضرت ابراهيم هر صبح
و شام اين ذكر را ميگفت:( أصبحت و ربّى محمود، أصبحت لا اشرك باللَّه شيئا و لا
أدعوا مع اللَّه الها آخر، و لا اتخذ من دونه وليا) و لذا بنده شكرگزار ناميده،
شد، و بعد از نماز مغرب بجاى اصبحت( أمسيت) گفته ميشود.