باشند كه آفرينش آنان را تدبير نموده باشد خلق شده‌اند؟

(أَمْ هُمُ الْخالِقُونَ)؟ ابن عباس گويد يعنى: آيا آنان خويشتن را خود آفريده‌اند و فكر ميكنند كه ديگر از طرف خداوند فرمانى بر آنان واجب نميشود؟

(أَمْ خَلَقُوا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ)؟ يا آنكه آسمانها و زمين را آنان آفريده‌اند و بدين جهت است كه به وجود خدا اقرار نميكنند، و خداوند را آفريدگار خود نميشناسند.

(بَلْ لا يُوقِنُونَ) بلكه اينان يقين ندارند كه براى آنان خداوندى است كه تنها او شايسته پرستش است، و اينكه تو از طرف خداوند پيامبر هستى.

(أَمْ عِنْدَهُمْ خَزائِنُ رَبِّكَ) مقاتل و عكرمه گويند يعنى: آيا كليدهاى رسالت پروردگارت در دست آنان است كه هر جا بخواهند رسالت را قرار دهند؟

از كلبى و ابن عباس روايت شده است كه منظور از خزائن در آيه خزائن باران و رزق است.

جبائى‌[1] گويد: خزائن الهى عبارتست از آنچه تحت قدرت او است، يعنى:

خيال ميكنند كه هيچ پيش آمدى براى آنان نخواهد شد مگر آنكه بدلخواهشان باشد.

(أَمْ هُمُ الْمُصَيْطِرُونَ)؟ يعنى: خيال ميكنند كه ارباب و صاحب سلطه هستند بر مردم و كسى بر آنان سلطه‌اى ندارد، و كسى نيست كه نسبت به آنان امر و نهى كند و موجب قوام آنان باشد.

جبائى گويد: يعنى: آيا آنان مالك مردم و مسلط بر آنان هستند؟

(أَمْ لَهُمْ سُلَّمٌ) يعنى: آيا نردبانى براى صعود به آسمان دارند؟

(يَسْتَمِعُونَ فِيهِ)؟ كه با آن نردبان ميتوانند وحى را از آسمان بشنوند، زيرا

[1]- در نسخه‌اى بجاى جبائى ابن عباس آمده است.