اين بتها كه مورد پرستش هلاك شدگان قرار مى‌گرفتند و آنان گمان مى‌كردند كه بمنظور تقرّب جستن بخدا آنان را مى‌پرستند- آنان را يارى مى‌نمودند؟ ولى بتها بياريشان نشتافتند، زيرا اين استفهام، استفهام انكارى است.

(بَلْ ضَلُّوا عَنْهُمْ) يعنى: در آن هنگام كه بت‌پرستان نياز به كمك داشتند خدايانشان ناپديد گشتند، و موقع نزول عذاب بمالشان سودى نداشتند.

(وَ ذلِكَ إِفْكُهُمْ) يعنى: و اين عمل كه خدايانى بغير از اللَّه مى‌پنداشتند دروغ و افتراء آنان بود.

(وَ ما كانُوا يَفْتَرُونَ) يعنى: دروغ مى‌گفتند كه آنان را خدا بر ميشمردند، آن گاه خداوند بيان مى‌كند كه در ميان جنّيان هم مانند بشر مؤمنان و كافران وجود دارد و مى‌فرمايد:

(وَ إِذْ صَرَفْنا إِلَيْكَ نَفَراً مِنَ الْجِنِّ يَسْتَمِعُونَ الْقُرْآنَ) يعنى: اى محمّد! ياد آور آن هنگام كه جماعتى از جنّيان را بسوى تو فرستاديم تا به قرآن گوش فرا- دهند.

بعضى گفته‌اند: يعنى ما جنّيان را از شهرهاى خودشان با توفيق و لطف و عنايت منصرف كرديم و بسوى تو گسيل داديم.

و از ابن عبّاس و سعيد بن جبير نقل شده است يعنى: جنّيان را از استراق سمع با شهابهاى آسمانى منصرف ساخته بسوى تو گسيل داديم، در حالى كه بعد از حضرت عيسى (ع) جنّيان از استراق سمع ممنوع نبودند، و لذا گفتند:

اين حادثه‌اى كه در آسمان اتّفاق افتاده است و ما از استراق سمع بازداشته شده‌ايم نيست مگر بخاطر آنكه در روى زمين اتّفاقى رخ داده است، و بدين منظور بزمين آمده در جستجو شدند تا آنكه در (بطن نخله) در راهى كه حضرت بسوى عكاظ مى‌رفت و در حال خواندن نماز صبح بود خدمت حضرت رسيدند، و از حضرت قرآن شنيدند و در كيفيّت نماز خواندن حضرت توجّه نمودند، و روى‌