خداوند براى مسلمين فتح كرده است.

و از ابن عباس و حسن و جبائى آمده است كه منظور از آن فتح فارس و روم است.

ابن عباس گفته است همانگونه كه خداوند گنجهاى كسرى و قيصر را به مسلمانان وعده فرمود، ولى عرب قدرت جنگ با فارس و روم و گرفتن شهرهاى آنان را در خود نمى‌ديد، بلكه بردگان آنان بودند، تا اينكه از بركت اسلام بر آنان قدرت يافتند.

(قَدْ أَحاطَ اللَّهُ بِها) يعنى: خداوند بر آن قدرت داشته و از نظر علم و آگاهى بر آن احاطه دارد، و آنان را مانند قومى قرار داده بود كه در محاصره باشند و احدى از آنان نتواند فرار كند.

فراء گويد: خداوند مكه را زير سلطه خود قرار داده آن را براى شما حفظ فرمود تا بدست شما فتح شود، مثل اينكه گفته است، خداوند مكه را براى شما حفظ كرد و نگذاشت ديگران آن را تصرف كنند تا آن را فتح نموده بتصرف خود در آوريد.

(وَ كانَ اللَّهُ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيراً) مانند فتح قريه‌ها و ديگر اماكن.

(وَ لَوْ قاتَلَكُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا) اى مؤمنين اگر روز حديبيه كافران قريش را با شما ميجنگيدند.

(لَوَلَّوُا الْأَدْبارَ) قتاده و جبائى گويند يعنى: حتما خداوند شما را يارى ميكرد و آنان را خار ميفرمود و نيز گفته‌اند: منظور از اين كافران كسانى از طايفه اسد و غطفان است كه ميخواسته‌اند خانواده‌هاى مسلمانان را غارت كنند.

(ثُمَّ لا يَجِدُونَ وَلِيًّا وَ لا نَصِيراً) يعنى: ياورى كه آنان را حمايت كند و از آنان دفاع كند نخواهند يافت، و اين يك خبر از علم غيب است، و در آيه دلالت دارد بر اينكه امورى كه اتفاق نمى‌افتد اگر اتفاق مى‌افتاد چگونه ميشد، و