معنى آيات:

پس از آنكه در آيات قبلى بيان شد كه دشمنان خدا را به جهنّم خواهند برد، آن گاه خداوند از زبان آنان نقل ميكند كه:

((قالُوا)) يعنى كفّار گفتند:

((لِجُلُودِهِمْ لِمَ شَهِدْتُمْ عَلَيْنا؟)) يعنى: كافران اعضاء بدن خود را مورد سرزنش قرار داده بآنان ميگويند: چرا بزيان ما شهادت داديد؟

((قالُوا)) يعنى اعضاء بدنشان در جواب آنان گويند:

((أَنْطَقَنَا اللَّهُ الَّذِي أَنْطَقَ كُلَّ شَيْ‌ءٍ)) يعنى: آن خدايى كه زبان داران را بزبان آورده است، همان خداوند بما وسيله نطق و قدرت بر نطق، عطاء فرموده است، پس از بيان زبان حال اعضاء و جوارح كفّار در جهنّم- شروع بنصيحت آنان كرده- ميفرمايد:

((وَ هُوَ خَلَقَكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ)) يعنى: خداوند شما را آفريده و سر انجام در آخرت بجايى بازگشت خواهيد نمود كه در آنجا سلطنت از آن خدا است و احدى را جز او صلاحيّت امر و نهى نباشد، و اين قسمت ديگر، جزء جواب اعضاء و جوارح نيست.

((وَ ما كُنْتُمْ تَسْتَتِرُونَ أَنْ يَشْهَدَ عَلَيْكُمْ سَمْعُكُمْ وَ لا أَبْصارُكُمْ وَ لا جُلُودُكُمْ)) يعنى در دنيا نميتوانستيد اعمال خودتان را از اين اعضاء پنهان سازيد، زيرا شما اعمال خود را با اين اعضاء انجام ميداديد، و خداوند اعضاء بدنتان را روز قيامت گواه اعمالتان خواهد گرفت، و نيز گفته شده است كه معنى آيه آنست كه شما در دنيا گناهان را از ترس آنكه اعضاء بدنتان گواهى خواهند داد، ترك نميكرديد، زيرا شما احتمال نميداديد كه روز قيامت اعضاء بدنتان، چنين‌