همگى با همين حال در انتظار حساب خواهند نشست.

((كُلُّ أُمَّةٍ تُدْعى‌ إِلى‌ كِتابِهَا)) يعنى: هر امّتى فراخوانده خواهد شد بسوى پرونده اعمالش كه در دنيا براى او فراهم آمده است، بعضى هم گفته‌اند هر امّتى بسوى كتابى كه بر پيامبرشان نازل شده است فراخوانده ميشوند، تا از آنان جويا شوند كه با اين كتاب چگونه رفتار نموده‌اند؟

((الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ)) و به آنان گفته ميشود كه امروز به مكافات اعمالتان خواهيد رسيد.

((هذا كِتابُنا)) يعنى: اين پرونده‌اى كه فرشتگان كاتب اعمال شما برايتان تهيّه ديده‌اند.

((يَنْطِقُ عَلَيْكُمْ بِالْحَقِّ)) يعنى اين كتاب و اين پرونده بحقّ بر زبان شما گواهى خواهد داد، يعنى: اين پرونده چنان توضيح داده است كه گويا زبان دارد، و با شما سخن ميگويد.

((إِنَّا كُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ)) يعنى: ما در دنيا دستور ميداديم حافظان اعمال شما تمامى كارهاى شما را بنويسند، و استنساخ يعنى: فرمان به نوشتن نسخه مثل استكتاب كه بمعنى فرمان به نوشتن كتاب است.

و بقول ابن عبّاس منظور از كتاب لوح محفوظ است كه آنچه از خير و شرّ در آن باشد بر آن گواهى خواهد داد[1] و بنا بر اين معنى نستنسخ- چنين خواهد شد كه حافظان اعمال از خازنان لوح محفوظ ميخواهند كه‌

[1] تفسير ابن عبّاس صفحه 311( هذا كِتابُنا) يعنى ديوان الحفظة كه منظور از آنان پرونده اعمالى است كه انسان در دنيا انجام داده است.