كه در اين شعر «اضلّ بعيره» بمعنى آنست كه شترش گم شده است.

((وَ خَتَمَ عَلى‌ سَمْعِهِ وَ قَلْبِهِ وَ جَعَلَ عَلى‌ بَصَرِهِ غِشاوَةً)) اين آيه را، در سوره بقره تفسير نموده‌ايم‌[1].

((فَمَنْ يَهْدِيهِ مِنْ بَعْدِ اللَّهِ)) يعنى: پس از هدايت الهى نسبت به او، باين معنى كه هر گاه كسى بوسيله هدايت الهى پس از ظهور و روشنى آن راه نيافت، ديگر اميدى بهدايت يافتنش نيست.

((أَ فَلا تَذَكَّرُونَ)) يعنى: آيا با اين موعظه‌ها پند نميگيريد؟ و اين توبيخ نشانه آنست كه آنان در پند گرفتن كوتاه مى‌آمده‌اند، يعنى: پند گيريد، و بيدار شويد تا نسبت بخداوند معرفت داشته باشيد.

و سپس خداوند بزرگ از وضع منكرين بر انگيختن پس از مرگ سخن به ميان آورده ميفرمايد:

((وَ قالُوا ما هِيَ إِلَّا حَياتُنَا الدُّنْيا)) يعنى: غير از اين زندگى كه در دنيا داريم، زندگى ديگرى وجود ندارد، و پس از مردن زنده شدن و حساب و كتابى در بين نيست.

((نَمُوتُ وَ نَحْيا)) و در معنى اين قسمت سه قول گفته شده است.

1- آنكه تقديرش «نحيا و نموت» است و مقدّم و مؤخر شده است.

2- يعنى: ما مى‌ميريم و فرزندانمان زنده مى‌مانند.

3- يعنى بعضى از ماها مى‌ميريم و بعضى زنده مى‌مانيم همانگونه كه در آيه ديگر ميفرمايد:(فَاقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ) يعنى: بايد بعضى از شما بعضى ديگر را بكشد.

((وَ ما يُهْلِكُنا إِلَّا الدَّهْرُ)) يعنى كسى جز گذشت زمان و رفت و آمد شب و

[1] رجوع شود بتفسير آيه 7 از سوره بقره.