بر اين هلاك نمودن اينان آسانتر است.

((إِنَّهُمْ كانُوا مُجْرِمِينَ)) آن اقوام گناهكار بودند كه هلاك شدند، پس اينان هم بترسند از اينكه مانند آنان بسرشان آيد.

((وَ ما خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما لاعِبِينَ)) يعنى: ما اين آسمان و زمين را بدون حكمت نيافريده‌ايم، بلكه آفرينش آنها داراى خاصيّت، و حكمتى است، و آن عبارتست از آنكه مكلّفين را از آن بهره‌مند سازيم و آنان را در معرض ثواب قرار دهيم، و نيز بوسيله آسمان و زمين ساير حيوانات را به انواع و اقسام لذّتها بهره‌مند سازيم.

((ما خَلَقْناهُما إِلَّا بِالْحَقِّ)) يعنى آسمان و زمين جز از روى دانشى كه موجب خلقت آنها بود نيافريديم، زيرا علم جز براستى و حقيقت دعوت نميكند بعضى گفته‌اند يعنى: آسمان و زمين را نيافريديم مگر براى حقّ يعنى امتحان نمودن بوسيله امر و نهى و تميز دادن بين نيكو كار و بد كار بدليل اين آيه كه ميفرمايد:(لِيَجْزِيَ الَّذِينَ أَساؤُا بِما عَمِلُوا وَ يَجْزِيَ الَّذِينَ أَحْسَنُوا) يعنى: تا آنان كه اعمال زشتى انجام داده‌اند بپاداش خود برسند و آنان كه كارهاى نيك انجام داده‌اند نيز بپاداش عمل نيك خود برسند.

بعضى هم گفته‌اند يعنى: ما آنها را جز بر حقّ كه مستوجب حمد و ثنا است نيافريديم، و ما آنها را بر باطل نيافريديم كه مستوجب مذمت باشد.

((وَ لكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لا يَعْلَمُونَ)) يعنى: و لكن بيشتر مردم صحّت آنچه را كه ما گفته‌ايم نميدانند، زيرا در گفتار ما و استدلالهايى كه بر صحّت آن اقامه شده است دقّت نميكنند.

((إِنَّ يَوْمَ الْفَصْلِ مِيقاتُهُمْ أَجْمَعِينَ))[1] يعنى روزى كه ميان اهل حق‌

[1] تفسير نور الثّقلين ج 4 ص 629 ج 39 از اصول كافى:( زيد( شحّام گويد: شب جمعه در راه بوديم كه حضرت صادق( ع) به من فرمود: قرآن بخوان كه امشب شب جمعه است، من اين آيه را خواندم:

(إِنَّ يَوْمَ الْفَصْلِ ...) حضرت صادق( ع) فرمودند:

« بخدا سوگند آن بندگان كه استثناء شده‌اند ما هستيم، و مائيم كه مؤمنان را بى‌نياز ميسازيم».