كردن آن را ندارد، و آن روز قيامت است.

از ابى مسلم است كه يعنى: پيش از آنكه روزى فرا رسد كه نه رد خواهد شد و نه از وقتش عقب مى‌افتد و آن روز مرگ است.

((ما لَكُمْ مِنْ مَلْجَإٍ يَوْمَئِذٍ)) يعنى: روزى كه پناهگاهى كه شما را از عذاب خدا حفظ كند نداريد.

((وَ ما لَكُمْ مِنْ نَكِيرٍ)) يعنى: در آن روز نميتوانيد انكار كنيد، و عذاب الهى را تغيير دهيد، و بعضى گفته‌اند يعنى: در آن روز ياورى انكار كننده نداريد كه بتواند عذابى را كه بر شما وارد ميشود انكار كند، سپس به پيامبرش ميفرمايد:

((فَإِنْ أَعْرَضُوا فَما أَرْسَلْناكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظاً)) يعنى: اى پيامبر! اگر كافران از آنچه كه بسوى آن دعوتشان ميكنى رويگرداندند ما تو را مأمور نگهبانى آنان نساخته‌ايم كه از راه دين بيرون نرويد، همانگونه كه چوپان گوسفندان خود را نگهبانى ميكند، تا پراكنده نشوند، از روگردان شدن آنان اندوه بخود راه نده.

((إِنْ عَلَيْكَ إِلَّا الْبَلاغُ)) يعنى: تو وظيفه‌اى جز اين ندارى كه مفاهيم اسلامى را به آنان ابلاغ كنى، و راه سعادت را به آنان نشان دهى.

((وَ إِنَّا إِذا أَذَقْنَا الْإِنْسانَ مِنَّا رَحْمَةً فَرِحَ بِها)) يعنى: هر گاه كه ما نعمتى به انسان ميرسانيم انسان را بغرور و فساد ميكشاند، زيرا منظور از شادى در اينجا نوعى فساد و انكار است، زيرا در اين آيه نوعى مذمت و بدگويى از انسان شده است.

و بعضى هم گفته‌اند: منظور از رحمت در اينجا عافيت و صحّت است.

((وَ إِنْ تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ بِما قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ)) يعنى: اگر قحطى يا فقر و مرض‌