و در اينجا منظور از آن كسى است بطرزى كه درك آن دقت ميخواهد به
بندگانش منافع ميرساند، و اين منافع عبارتست از روزيهايى كه خداوند ميان
[1] لطيف در قرآن در موارد متعددى استعمال شده است، و در هر جا
از آن معنايى اراده شده، آنجا كه از لطف خدا نسبت به بندگان سخن بميان آمده مانند
آيه فوق بمعنى مهر و محبت و نوازش است، آنجا كه سخن از آفرينش است مانند« أَ لا
يَعْلَمُ مَنْ خَلَقَ وَ هُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ» بمعنى لطافت و دقت در امر
آفرينش موجودات ظريف و لطيف است و در اين باره بروايت ذيل توجه فرمائيد كه در آن
به آفرينش لطيف موجودات ذره بينى و ميكربها اشاره شده است:
اصول كافى جلد اول كتاب التوحيد ص 161:( ... فتح بن يزيد از
حضرت ابو- الحسن« امام رضا( ع)» ضمن روايت مفصلى ميپرسد اينكه فرموديد لطيف است
براى من تفسير كنيد همانگونه كه واحد را برايم تفسير كرديد زيرا من ميدانم كه
لطافت پروردگار بر خلاف لطافت بندگانست زيرا خدا را با مخلوق نسبتى نميباشد ولى
ميخواهم معنى لطيف را برايم تشريح فرمايى؟ حضرت فرمودند: اى فتح اينكه درباره خدا
گفتيم لطيف است، بخاطر آفرينش لطيفى است كه انجام داده است و براى آنكه از اشياء
بسيار لطيف آگاه است، خدا توفيقت دهد و ثابت قدمت سازد مگر آثار صنعتش را در گياه
لطيف و غير لطيف، و از مخلوقات لطيف، و از حيوانات كوچك و پشهها و ريزتر از آن
پشههاى خاكى، و از آن ريزتر تا حدى كه چشمها از ديدن آن ناتوان است و آن قدر ريزه
است كه نر و ماده و پير و جوانش از همديگر شناخته نميگردد، هنگامى كه كوچكى اين
آفريده را با لطافتى كه در آن بكار رفته است مىبينيم، و مىبينيم كه چگونه طريقه
جفتگيرى با جنس مخالف خود را ميداند، و بلد است چطور( از مرگ بگريزد، و منافع
خويش را گرد آورى كند، و جانداران لطيفى كه در اعماق درياها و لابلاى پوست درختان
و صحراها و بيابانهاى بىآب و علف، و درك نمودن منطق يكديگر، و آنچه كه بچههاى
آنان از پدر و مادرشان مىفهمند، و اينكه خوراك بفرزندان خود ميرسانند، و نيز رنگ
آميزى اين جانداران لطيف، سرخى و زردى، سفيدى و قرمزى، كه از بس آفرينش آنان ريز
است چشمهاى ما ياراى تشخيص آنان را ندارد، نه چشم ما آنها را مىبيند، نه دست ما
آنها را لمس مىكند، آن وقت است كه درك مىكنيم آفريدگار اين آفريده لطيف است، و
در آفرينش آنچه يادآورى كرديم بدون دخالت خودش و بههيچ ابزار و وسيلهاى در كمال
دقت و لطافت آن را آفريده است، و نيز درك مىكنيم كه هر سازندهاى صنعت خود را از
ماده و اصلى ساخته است، در حالى كه خداوند لطيف و با عظمت همه چيز را آفريده و
ساخته است بىآنكه نياز به ماده و اصلى داشته باشد)
نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 22 صفحه : 120