نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 21 صفحه : 303
(وَ السَّلاسِلُ يُسْحَبُونَ فِي
الْحَمِيمِ) (و زنجيرها، كشيده شوند در آب سوزان) يعنى كشيده
شوند در آب گرمى كه به انتهاى حرارت رسيده است.
(ثُمَّ فِي النَّارِ يُسْجَرُونَ)
(سپس در آتش افكنده شوند) «مجاهد» گويد: يعنى آنان هيزم و آتشگيره آتش شوند كه آتش
به آنان افروخته گردد.
(ثُمَّ قِيلَ لَهُمْ) (سپس گفته شود بر ايشان)
يعنى به كافران هنگام داخل شدن به آتش از راه سرزنش گفته مىشود:
(أَيْنَ ما كُنْتُمْ تُشْرِكُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ) (كجاست آنكه بوديد شرك مىورزيديد به غير از خداوند) يعنى كجاست
آنچه گمان مىكرديد سود و زيان دهد از بتهايى كه عبادت مىكرديد.
(قالُوا ضَلُّوا عَنَّا) (گويند گم شدند از ما) يعنى
نابود و هلاك شدند و ما نمىتوانيم آنها را ببينيم، سپس دنباله سخن را ادامه داده
و مىگويند:
(بَلْ لَمْ نَكُنْ نَدْعُوا مِنْ قَبْلُ شَيْئاً) (بلكه نبوديم بخوانيم از پيش چيزى را) و اينك به نظرهاى مختلف در
اين آيه توجه كنيد:
1- «جبائى» گويد: ما چيزى را نخوانديم كه سزاوار عبادت باشد و از
عبادت آن بهرهمند شويم.
2- نبوديم چيزى را بخوانيم كه سود يا زيان دهد و شنوا و بينا باشد.
3- «ابو مسلم» گويد: جمله فوق تأييد مىشود به اينكه: ما به چيزى كه
رفع بىنيازى نكند و سودى ندهد مىگوئيم: (اين چيزى نيست) زيرا اين كه كافران
مىگويند:( (ضَلُّوا عَنَّا) گم شدند از ما) اعتراف است
كه ايشان بتها را عبادت مىكردند و با جمله فوق مىخواهند ترك قبيح از خود بكنند.
4- برخى گفتهاند: ضايع شد عبادتهايى كه براى بتها مىكرديم، پس ما
با عبادت كردن آنها چيزى را انجام نداديم، چنان كه شخص پشيمان و با حسرت مىگويد:
من چيزى را انجام ندادم.
نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 21 صفحه : 303