بودى، و استفهام اينجا بر طريق انكار است.

(أَ إِذا مِتْنا وَ كُنَّا تُراباً وَ عِظاماً أَ إِنَّا لَمَدِينُونَ‌) آيا هر گاه ما مرديم و خاك شديم و استخوان گشتيم آيا ما محاسبه شده و پاداش داده ميشويم از قول ايشان (كما تدين تدان) هر طورى كه معتقد باشيد و عمل كنيد پاداش داده ميشويد، و مقصود اينست كه اين همنشين من در دنيا ميگويد بر روش استبعاد و استنكار آيا ما بعد از آنكه خاك و استخوان پوسيده شديم زنده ميشويم و مجازات باعمالمان خواهيم شد، يعنى اين هرگز نخواهد شد، و اين در نفى و انكار بليغ‌تر است از اينكه بگويد ما مبعوث نميشويم و مجازات نخواهيم شد.

(قالَ هَلْ أَنْتُمْ مُطَّلِعُونَ‌) يعنى سپس اين مؤمن به برادران بهشتى خود گويد آيا شما مشرف بر بهشت هستيد از جايى كه اين دوست من ديده شود گفته ميشود اطلع على كذا هر گاه اشراف بر آن و مقصود اينكه آيا محبّت و ايثار ميكنيد كه جاى اين دوست مرا در آتش ببينيد، و در كلام حذف است، يعنى پس باو ميگويند بلى تو خودت برو و به بين كجاست چون تو برفيقت آشناتر و عارف‌ترى.

كلبى گويد: و اين چنانست كه خداى تعالى براى اهل بهشت پنجره و دريچه‌اى قرار ميدهد كه از آن اهل آتش را ببينند.

(فَاطَّلَعَ فَرَآهُ‌) يعنى پس اين مؤمن اشراف نمايد و سر بكشد پس ببيند قرين و دوست خود را( فِي سَواءِ الْجَحِيمِ‌) در ميان آتش و دوزخ (قالَ‌) يعنى پس مؤمن باو گويد( تَاللَّهِ إِنْ كِدْتَ لَتُرْدِينِ‌) اين ان مخففه از انّ مثقّله است بدلالت مصاحبت لام ابتداء بآن در قول خدا (لتردين) سوگند بخداى سبحان ميخورد از روى تعجّب كه تو نزديك بود مرا هلاك كنى بآنچه كه ميگفتى و مرا