اندازد.( كُلٌّ يَجْرِي لِأَجَلٍ مُسَمًّى‌) هر يك تا وقت معيّنى سير ميكند، و تفسير آن گذشت‌( ذلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ‌) يعنى اين خدا پروردگار شما مدبّر اين كارهاست و او خدائيست كه شما را آفريده است.

(لَهُ الْمُلْكُ‌) براى اوست سلطنت و شاهى در دنيا و آخرت‌( وَ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ‌) آنهايى كه غير او را خدايان ميخوانند از بتها و عبادت شما را متوجّه بآنها ميدانند.( ما يَمْلِكُونَ مِنْ قِطْمِيرٍ) ابن عباس گويد: مالك هسته خرمايى نيستند يعنى قدرت و توان هسته و يا پوست خرمايى از زياد و كم را ندارند.

(إِنْ تَدْعُوهُمْ‌) اگر آنها را بخوانى براى دفع زيان و ضررى‌( لا يَسْمَعُوا دُعاءَكُمْ‌) صداى شما را نميشنوند چون سنگ و جماد و بى روحى هستند نه سود ميدهند و نه زيانى ميرسانند.

(وَ لَوْ سَمِعُوا) و اگر خدا براى آنها گوشى ميآفريند كه بشنوند( مَا اسْتَجابُوا لَكُمْ وَ يَوْمَ الْقِيامَةِ يَكْفُرُونَ بِشِرْكِكُمْ‌) اجابت نميكردند شما را و از عبادت شما تبرّى و بيزارى ميجستند، روز قيامت خدا براى توبيخ و سرزنش مشركين آنها را به سخن آورد پس ميگويند چرا ما را پرستيديد ما شما را باين كار دعوت نكرديم.

بلخى گويد: ممكنست كه مقصود از آن خدايان و معبودها فرشتگان، و عيسى 7 باشد و معناى قول او( لا يَسْمَعُوا دُعاءَكُمْ‌) اين باشد كه ايشان بطورى هستند كه نميشنوند سخن ايشان را يا اينكه آنها چنان مشغول هستند از ايشان كه توجه بايشان ندارند تا بشنوند كلام ايشان را.

و ممكنست مقصود بآن بتها باشد، و آنچه ظاهر ميشود (از بطلان گمانى كه برده‌اند) كفر و انكار باشد، بسبب شرك ايشان باو چنانچه آنچه‌