اسلام بودند با اينوصف آن را كتمان نموده ادعا ميكردند كه آنها بر دين يهود و نصارى بودند.

2- كلمه «من» متعلق به «كتمان» است در اين صورت معنا اين است: كيست ظالمتر از كسى كه كتمان كند و بجا نياورد آن عباداتى را كه در تورات از طرف خداوند صادر گرديده است‌[1] يا اينكه كلمه «من» بمعناى «الى» و تقدير اينطور است «كتم شهادة ان يؤديها الى اللَّه يعنى شهادت خود را كتمان كند و در برابر خداوند ادا نكند.

3- بلخى و ابو مسلم ميگويند:» مراد اين است اگر خدا كتمان شهادت كند و حقيقت را بگويد در اينصورت كيست كه از خدا ظالمتر باشد؟ و اين جمله مثل اين است كه بگوئيم: «من اظلم ممن يجور على الفقير الضعيف من السلطان الغنى القوى» يعنى سلطان توانگر و نيرومند اگر بر فقير ضعيف ظلم كند در اين صورت از او ستمكارتر كيست؟ يعنى اى يهود و نصارى لازمه حرف شما كه مى‌گوييد ابراهيم و اسماعيل و اسحاق و يعقوب و فرزندان او بر دين شما بودند و خداوند ميگويد آنان بر دين شما نبودند اين است كه خداوند حقيقتى را كتمان كند و بر خلاف حقيقت بگويد و در نتيجه بندگان خود را بضلالت و گمراهى بياندازد!! و حال اينكه ساحت و موقعيّت الهى بسيار برتر و بالاتر از اين نسبتها است و اگر اين پيغمبران و پيغمبر زادگان يهود و نصارى بودند مسلماً خداوند كتمان نميكرد و حقيقت را ميگفت.

(وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ ...)- خداوند از آنچه انجام ميدهيد غافل نيست، در اين جمله خداوند يهود و نصارى را سخت تهديد ميكند كه او كتمان شهادت شما را ميداند و شما را نسبت بآن مسلماً مجازات خواهد كرد.

بعضى گفته‌اند كه معناى اين جمله عموميّت دارد و اختصاص بموضوع كتمان شهادت ندارد و معناى آن اين است كه بر خداوند چيزى پوشيده نيست و او چون از

[1] اين قول با تعبير آيه مناسبت ندارد.