[سوره البقرة (2): آيه 199]

(ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيْثُ أَفاضَ النَّاسُ وَ اسْتَغْفِرُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ (199))

[ترجمه‌]

پس از جايى كه مردم حركت ميكنند شما نيز حركت كنيد و از خداوند درخواست آمرزش و مغفرت نمائيد كه خدا آمرزنده و مهربان است.

شرح لغات:

و استغفروا- طلب آمرزش و مغفرت كنيد و مغفرت بمعناى پوشاندن گناه است و كلمات «غفور و غافر» هر دو بمعناى بخشنده و پوشانيده گناه مى‌باشد اما در كلمه «غفور مبالغه بيشترى است.

تفسير:

(ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيْثُ أَفاضَ النَّاسُ ...)- كوچ كنيد از جايى كه مردم كوچ كردند.

در بيان مقصود از آيه دو قول است.

1- مقصود كوچ كردن از عرفات است و اين آيه متوجه قريش و هم پيمانان قريش است كه بنام «حمس» خوانده ميشوند و آنان با مردم بعرفات نميرفتند و ميگفتند ما اهل حرم الهى هستيم و از آن نبايد بيرون رويم و در همان «مزدلفه» ميماندند از آنجا كوچ ميكردند خداوند با اين آيه آنان را نيز امر به حركت بسوى عرفات و وقوف در آنجا و افاضه از عرفات، فرمود و بنا بر اين قول مراد از «الناس» بقيه مردم است (ابن عباس عايشه عطا- مجاهد- حسن و قتاده) و از امام باقر 7 همين قول مروى است.

ضحاك همين قول را تأييد ميكند با اين اختلاف كه ميگويد مراد از «النّاس» ابراهيم است و چون ابراهيم امام و پيشواى مردم بوده لذا بمنزله امّت و ملت شمرده شده از او بتعبير به «النّاس» شده است.

2- منظور حركت از مزدلفه است براى «منى» در روز عيد قربان قبل از طلوع خورشيد براى رمى جمره و قربانى (جبائى).