نمى‌فهمد، بنا بر اين وجه هر چند خداوند مثل دوّم را بناعق اضافه كرده است ولى مراد از آن «معوّق به» يعنى چهار پا است پس از آن خداوند كافران را مورد توبيخ قرار داد و فرمود:

(صُمٌّ بُكْمٌ عُمْيٌ.)

«ابن عباس و قتاده و سدى» مى‌گويند: يعنى آنان از شنيدن دليل كر و از تكلّم بحق گنگ و از ديدن آن كورند[1].

(فَهُمْ لا يَعْقِلُونَ ...)- يعنى آنان چون از عقل خود بهره‌بردارى نكردند بمنزله بيخردان ميباشند.

[سوره البقرة (2): آيه 172]

(يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُلُوا مِنْ طَيِّباتِ ما رَزَقْناكُمْ وَ اشْكُرُوا لِلَّهِ إِنْ كُنْتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ (172))

[ترجمه‌]

اى اهل ايمان روزى حلال و پاكيزه‌اى كه ما نصيب شما كرديم بخوريد و خدا را سپاسگزارى كنيد اگر منحصراً او را ميپرستيد

شرح لغات‌

شكر: اعتراف بنعمت كه با نوعى از تعظيم مقرون باشد و آن بر دو نوع است:

1- اعتراف بنعمت در هر زمانى كه منعم عليه متذكر آن شود.

2- اطاعت و فرمانبردارى از منعم بر حسب بزرگى نعمت نوع اول در هر حالى از احوال كه انسان متذكر نعمت گردد لازم است و نوع دوم در حالى لازم است كه قيام بحق در آن حال لازم باشد.

عبادت نيز نوع مخصوصى از شكر است كه با خضوع خاصى توأم است و علّت اينكه كسى غير از خدا استحقاق عبادت را ندارد اين است كه اصول نعمت‌ها را كه حيات و قدرت و شهوت و انواع منافع ديگر ميباشند تنها او بانسان عنايت كرده است و جز او هيچكس قدرت اعطاء آنها را ندارد.

تفسير:

پس از آن خداوند مؤمنان را مورد خطاب قرار داده نعمت‌هاى آشكار و

[1] معناى اين جمله در اوائل سوره بطور مشروح بيان گرديد.