زمين مسخّر و مطيع فرمان پروردگار است و آبها را از شهرى بشهر ديگر از نقطه‌اى بنقطه‌اى حمل ميكند.

(لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ ...)- در اينها علائم و دلايلى براى عاقلان موجود است بعضى گفته‌اند اين‌ها دلائلى است كه براى همه عاقلان- چه اينكه كسى بآنها استدلال بكند يا كند- قرار داده شده است ولى بعضى ميگويند: مراد از عاقلان افرادى است كه باين امور استدلال كنند يعنى فكر خود را در راه استدلال باينها بكار بيندازند و گرنه كسانى كه باين ادلّه استدلال و توجّه نمى‌كنند مانند اين است كه اصلًا عقل ندارند و جزء عقلاء نميباشند، در اين صورت اين كلام نظير( إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرُ مَنْ يَخْشاها)[1] و(هُدىً لِلْمُتَّقِينَ) است‌[2].

دلائل توحيد

خداوند متعال در اين آيه هر چند دلائلى را ذكر كرد ولى بيان نفرمود كه اين دلائل بر چه چيز دلالت دارند، بعبارت روشنتر «مدلول عليه» اين دلائل را ذكر نكرد و ليكن عدم ذكر آن بواسطه معلوم بودن آن است لذا دانشمندان بتفضيل آن پرداخته و گفته‌اند:

1- آسمان‌ها و زمين از لحاظ اينكه در حال تغيّر و تحوّل ميباشند و از لحاظ اينكه زياده و نقصان در خصوصيّات آنها ممكن بوده است در حدّ و اندازه معيّنى بوجود آمده‌اند، دلالت بر حدوث خود دارند و حدوث و خلقت آنها، دليل روشنى بر وجود آفريننده‌اى كه بآنها شباهت ندارد و آنها نيز شبيه او نيستند، زيرا

[1] آيه 45 سوره النازعات معناى آيه اين است كه فقط كسانى را انداز ميكنى كه از قيامت مى‌ترسند انذار پيغمبر6 با اينكه عموميت داشته مثل اينكه غير آنها را اصلا انذار نكرده است.

[2] آيه 2 سوره بقره يعنى قرآن وسيله هدايت براى پرهيزكارانست باين معنا چون غير از پرهيزكاران كسى از آن بهره‌اى نميبرد لذا فقط براى آنها وسيله هدايت محسوب گرديده است.