شده و انواع قبايح و گناهان را مرتكب شوند، با ما مسابقه داده و سبقت گيرند و بعجزمان در آورند تا ما نتوانيم بآنان رسيده انتقام بگيريم؟- نه چنين است-.

(ام) در اينجا بمعنى استفهام آمده ولى همانند همزه استفهاميه نخواهد بود( ساءَ ما يَحْكُمُونَ‌): چه زشت است آنچه را كه حكم ميكنند و گمان دارند از ما سبقت بگيرند.

(عياشى) باسناد خود از ابى الحسن (ع) روايت كند كه، روزى عباس بحضور امير المؤمنين (ع) رسيد عرض نمود برخيز بنزد جمعيت رفته تا با تو بيعت كنند.

امير المؤمنين پرسيد آيا بيعت مينمايند؟

عباس پاسخ داد بلى على (ع) فرمود: پس گفته خدا( الم أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا ...) كجا رفت- كنايه از آنكه آنها بيعت نخواهند كرد-.

(مَنْ كانَ يَرْجُوا لِقاءَ اللَّهِ‌): آن كس كه باشد اميدوار ديدار خدا و مقصود اميدوار پاداش او در قيامت است.

(سعيد بن جبير و سدى) گويند: يعنى آنكه ترس از عقاب خدا دارد زيرا گاهى (رجاء) بمعنى خوف هم آمده چنان كه شاعر گويد:

آن گاه كه زنبور گزيدش، هرگز نترسد بلكه همراه او كنار كندويش رود، كه آنجا رفت و آمد دارند.

و مقصود آنكه (يرج) كه از ماده (رجاء) است بمعنى هراس و خوف آمده و بنا بر اين ترجمه آيه چنين باشد، آن كس كه از قيامت بترسد و از پاداش و بررسى اعمال در هراس باشد يا آنكه اميدوار ثواب باشد بايد پيش از آن بكارهاى شايسته بشتابد.

(فَإِنَّ أَجَلَ اللَّهِ لَآتٍ‌): پس البته وقتى را كه خدا مقرر فرموده بمنظور بررسى اعمال و پاداش و جزاى آن خواهد رسيد.

(وَ هُوَ السَّمِيعُ‌): و او بگفتارتان شنوا بوده.

(الْعَلِيمُ‌): و بآنچه را كه در قلب‌ها و افكار داريد دانا است.