ميدهد و تنم را از بيماريها سالم ميگرداند.

(وَ الَّذِي يُمِيتُنِي ثُمَّ يُحْيِينِ‌): و همو كه مرا پس از اين حيات مى‌ميراند و پس از مرگ در روز قيامت زنده مى‌سازد.

(وَ الَّذِي أَطْمَعُ أَنْ يَغْفِرَ لِي خَطِيئَتِي يَوْمَ الدِّينِ‌): و همو كه اميدوارم بروز جزا گناهم را ببخشايد.

اين جمله را بر سبيل انقطاع مى‌گويد و الا در نظر ما و همه عدلى مذهبان انبياء معصومند و نيازى به بخشايش قيامت ندارند. اگر چه عدلى مذهبان- يعنى معتزله- براى انبياء گناه صغيره را تجويز مى‌كنند، لكن مى‌گويند: در همين جهان صغائر ايشان حبط و تكفير مى‌شود. بنا بر اين گناهى بر آنها باقى نمى‌ماند كه در روز قيامت نياز به مغفرت داشته باشند.

برخى گويند: يعنى اميدوارم كه در روز قيامت هر كه مرا شفيع خود سازد، خدا او را عفو كند. بنا بر اين غفران خدا را مخصوص خود گردانيده است. در حالى كه منظور، غفران شفاعت خواهندگان است. نظير(لِيَغْفِرَ لَكَ اللَّهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِكَ وَ ما تَأَخَّرَ) (تا گناهان گذشته و آينده ترا ببخشايد: فتح 2) كه مقصود آمرزش گناهان امت است.

در اينجا ابراهيم بيمارى را بخود نسبت داد. اگر چه بيمارى از جانب خداست و اين از حسن ادب ابراهيم است و مقصود او شكر نعمت خداست و اگر مقصود بيان قدرت خداوند بود، البته به خدا نسبت ميداد. نظير آن كلام خضر است كه وقتى راجع به معيوب كردن كشتى سخن مى‌گفت، معيوب كردن كشتى را بخود نسبت داد و گفت:

(فَأَرَدْتُ أَنْ أَعِيبَها) (خواستم كشتى را معيوب كنم: كهف 79) و چون خواست راجع به تعمير ديوارى كه روى گنج دو يتيم قرار داشت، سخن بگويد، گفت:(فَأَرادَ رَبُّكَ أَنْ يَبْلُغا أَشُدَّهُما) (خدا ميخواست كه آنها به حد رشد برسند: كهف 82) علت حذف ياءها در آخر افعال اين است كه در رأس آياتند.

اين سخن ابراهيم در مقام احتجاج است و منظور وى اين است كه تنها كسى‌