مقصود:

(وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ وَ لا نَبِيٍ‌): كلمه «من» زائده است. اينكه رسول و نبى را با هم آورده، بخاطر اين است كه ميان آنها فرقى است: رسول كسى است كه فرستاده خداست و اگر بطور اطلاق گفته شود، مقصود پيامبر اسلام است.

نبى كسى است كه به سبب رسالت، داراى رفعت و درجه عظيم است.

برخى فرق آن دو را اينطور ذكر كرده‌اند كه: رسول كسى است كه ملائكه بر او وحى نازل ميكند و نبى كسى است كه در خواب بر او وحى ميشود. بنا بر اين هر رسولى، نبى است ولى هر نبيى رسول نيست.

برخى گفته‌اند: رسول كسى است كه بسوى امتى مبعوث شده و نبى كسى است كه مبعوث بسوى امتى نيست. (از قطرب) برخى گفته‌اند: رسول كسى است كه بوضع شريعت و احكام پرداخته و نبى كسى است كه نگهبان شريعت ديگرى است. (از جاحظ) وجه اول صحيح است. زيرا خداوند گاهى پيامبر را نبى ميخواند و گاهى رسول. هم‌(يا أَيُّهَا النَّبِيُّ ...) ميگويد و هم‌(يا أَيُّهَا الرَّسُولُ.) بنا بر اين رسول و نبى يكى است. جز اينكه رسول هم شامل ملائكه ميشود و هم شامل بشر و نبى مخصوص بشر است.

بهمين جهت است كه در اينجا و در آيه‌(وَ كانَ رَسُولًا نَبِيًّا) ميان آنها جمع كرده است.

(إِلَّا إِذا تَمَنَّى أَلْقَى الشَّيْطانُ فِي أُمْنِيَّتِهِ‌): سيد مرتضى مى‌گويد: كلمه تمنى معنى تلاوت را در بر دارد. چنان كه حسان بن ثابت مى‌گويد:

در آغاز شب، كتاب خدا را تلاوت كرد و در آخر شب مرگ را ديدار كرد.

يا اينكه مقصود از تمنى همان آرزوى قلبى است. اگر مراد تلاوت باشد، مقصود اين است كه: هر گاه پيامبران پيشين آيات خدا را تلاوت ميكردند، مردم سخنش را تحريف ميكردند و چيزهايى بر گفتارش مى‌افزودند و ميكاستند. چنان كه يهود كردند. علت اينكه اين عمل را نسبت به شيطان داده، اين است كه منشأ اصلى‌