نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 16 صفحه : 8
و داناى چيزهايى است كه مخفىتر از راز است.
برخى گفتهاند: يعنى: چه صدا را بلند كنى چه صدا را بلند نكنى خدا داناست.
درباره اينكه آيا مخفىتر از راز چيست؟ اختلاف است. برخى گفتهاند:
راز آن چيزى است كه شخص در نهان بديگرى مىگويد و مخفىتر از راز آن چيزى است كه
در دل خود مخفى مىسازد. اين قول از ابن عباس است. قتاده و سعيد بن جبير و ابن زيد
گويند: سر چيزى است كه شخص در دل خود پنهان مىسازد و مخفىتر از سر آن چيزى است
كه كسى آن را نميداند تا در دل پنهان سازد. برخى گويند: سر چيزى است كه الان در
خاطر تو ميگذرد و مخفىتر از سر آن چيزى است كه بعداً بخاطر تو خواهد گذشت.[1] مجاهد گويد: سر آن چيزى است كه از
مردم پوشيده ميدارى و مخفىتر از آن وسوسه است. زيد بن اسلم گويد: يعنى خداوند
اسرار مردم را ميداند و اسرار خود را از مردم پوشيده داشته است (در اين صورت
«اخفى» فعل ماضى است).
امام باقر و امام صادق (ع) ميفرمايند: سر يعنى چيزى كه در ضمير خود
پنهان ميكنى و مخفىتر از سر آن چيزى است كه قبلا به قلب تو خطور كرده و فراموشش
كردهاى[2]
(السر ما اخفيته فى نفسك و اخفى ما خطر ببالك ثم نسيته)
.( اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ لَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنى): جز او هيچكس سزاوار پرستش نيست.
او را نامهايى است كه بر يگانگى و نعمت بخشى او دلالت دارد و بهر
كدام كه او را بخوانى رواست. پيامبر خدا فرمود: خدا را نود و نه نام است كه هر كس
آنها را مورد
[1]- اين معنى با آنچه امروز بنام ذهن خود آگاه و ناخودآگاه گفته
مىشود كاملا متناسب است.
[2]- در پاورقى پيش اشارهاى به ذهن خود آگاه، و ناخودآگاه
كرديم. توضيح آن اين است كه هميشه ذهن انسان همچون گنجينهاى است پر از اسرار.
بعضى از اين اسرار فعلا مورد توجه شخص نيستند ولى بعداً ممكن است به مناسبتى متذكر
آن شوند. اين قسمت از گنجينه ذهن را ذهن ناآگاه مىگوييم. اما آن اسرارى كه الان
مورد توجه شخص هستند قسمت آگاه و غير معقول ذهن هستند، از نظر امام پنجم و ششم
دعا« سر» قسمت آگاه ذهن و« اخفى» قسمت غير آگاه ذهن است.
نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 16 صفحه : 8