1- خطاب به ابراهيم است. ابراهيم در مقام ايستاد و گفت: اى مردم، خداوند شما را دعوت به حج كرده است. مردم هم به «لبيك اللهم لبيك» اجابت كردند. از على (ع) و ابن عباس و ابو مسلم.

2- خطاب به پيامبر اسلام است. پيامبر در حجة الوداع، وجوب حج را بمردم اعلام كرد، از حسن و جبائى.

جمهور مفسرين بقول اول معتقد شده، گويند: خداوند صداى ابراهيم را بگوش همه كسانى كه خدا علم داشت كه حج ميكنند، رسانيد. چنان كه صداى مورچه را با اينكه در روى زمين بود بگوش سليمان كه در ميان لشكريان بر مقام رفيعى بود رسانيد.

از ابن عباس روايت شده كه: ابراهيم براى انجام مأموريت خود بر كوه ابو- قبيس رفت و دو انگشت را بر گوش خود نهاد و گفت: اى مردم، خدا را اجابت كنيد.

مردم هم در صلب پدران «لبيك» گفتند. نخستين كسانى كه جواب دادند اهل يمن بودند.

(يَأْتُوكَ رِجالًا وَ عَلى‌ كُلِّ ضامِرٍ): مردم پياده و سواره بسوى تو مى‌آيند.

ضامر بمعنى شتر لاغر است. ابن عباس مى‌گويد: چه شتر و چه غير شتر وقتى داخل حرم شود، لاغر مى‌شود. سعيد بن جبير گويد: وى بفرزندانش ميگفت: از مكه براى حج پياده حركت كنيد تا پياده برگرديد كه من از رسول گرامى اسلام شنيدم كه حاجيان سواره، بهر گامى كه مركبشان بردارد، هفتاد حسنه و حاجيان پياده بهر گامى كه برميدارند هفتصد حسنه از حسنات حرم نصيبشان مى‌شود. گفتند: حسنات حرم چيست؟ گفت: هر حسنه‌اى از آن برابر است با صد هزار حسنه.

(يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ‌): اين مركبهاى لاغر و شتران راهوار، از راه‌هاى دور وارد مكه مى‌شوند.

از انس بن مالك روايت شده است كه پيامبر خدا فرمود: خداوند به اهل عرفات بر فرشتگان افتخار كرده، مى‌فرمايد: فرشتگان، نگاه كنيد به بندگان من كه با مو-