(وَ مَنْ ضَلَّ فَإِنَّما يَضِلُّ عَلَيْها): و هر كس از راه دين گمراه گردد، زيان و كيفر گمراهى دامنگير خودش خواهد شد.

(وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرى‌): هيچ كس بار ديگرى را بدوش نمى‌كشد. يعنى هر كس مسئول گناهان خودش هست و هيچ كس بكيفر گناهان ديگرى عذاب نخواهد شد.

از پيامبر گرامى اسلام روايت شده است كه:

- دست راست تو بدرد دست چپ تو نمى‌نالد! (لا تحن يمينك على شمالك) اين فرمايش پيامبر مثلى است عالى و دلنشين! برخى مى‌گويند: اطفال كفار، همراه پدرانشان در آتش جهنم هستند. لكن اين آيه، بر بطلان اين سخن، دلالت دارد.

(وَ ما كُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولًا): ما هيچ كس را دچار عذاب نخواهيم كرد، مگر اينكه پيامبرى بفرستيم و اتمام حجت كنيم و راه عذر و بهانه را ببنديم. اين خود دليل عدالت پروردگار است.

پاره‌اى از امور، بايد بوسيله پيامبران بمردم گفته شود و جنبه دينى دارند، لكن پاره‌اى از امور، جنبه عقلى دارند و مردم بوسيله عقل خود مى‌توانند تشخيص دهند و به نيكى و بدى آنها پى برند. كيفر مردم در برابر اين دسته از امور آنهم در دنيا خلاف عدالت خدا نيست، لكن لحن آيه، عموميت دارد و نشان مى‌دهد كه: بدون فرستادن پيامبران، خداوند مردم را نه در برابر امور شرعى كيفر مى‌دهد و نه در برابر امور عقلى. نه در دنيا و نه در آخرت.

بيشتر مفسران قرآن مى‌گويند: مقصود اين است كه خداوند، پيش از بعثت پيامبران نه در دنيا كسى را عذاب مى‌كند و نه در آخرت. بديهى است كه بعثت پيامبران براى بيان امورى است كه عقل مردم از ادراك آنها قاصر است، بنا بر اين، آيه، اختصاص دارد به امورى كه جنبه شرعى دارد، نه امور عقلى، زيرا امور عقلى از قبيل ايمان به خدا، اگر ترك شوند، در برابر آنها كيفر، جايز است، هر چند پيامبرى از جانب خداوند، مبعوث‌