نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 13 صفحه : 41
اوست. برخى گويند: واحد، چيزى است كه داراى
جزء نباشد و تجزيه نشود. برخى گويند: خداوند در الوهيت، يگانه است و از لحاظ قديم
بودن، دومى ندارد.
(الْقَهَّارُ): او بر هر قادرى، قاهر و
غالب است و هيچ چيز بر او ممتنع نيست.
استدلال جبريان:
پيروان مسلك جبر به جمله(اللَّهُ خالِقُ
كُلِّ شَيْءٍ) استدلال كردهاند، بر اينكه:
كارهاى انسان، آفريده، خداوند هستند، زيرا اين جمله عموم است و لازم
آن، مخلوق بودن افعال انسان، براى خداوند است. همچنين بجمله(أَمْ جَعَلُوا لِلَّهِ شُرَكاءَ خَلَقُوا كَخَلْقِهِ)
استدلال كردهاند بر اينكه در اين جهان خالقى جز خداوند وجود ندارد، زيرا بوسيله
اين جمله در حقيقت نفى وجود خالق- جز خدا- شده است. پاسخ:
اين آيه، در رد كفار نازل شده است. بديهى است كه اگر استدلال جبريان
صحيح باشد، اين استدلال بنفع كفار است زيرا اگر خالق بتپرستى آنها خداوند باشد،
از چه رو توبيخ و ملامت آنها بر بتپرستى رواست؟! آنها مىتوانند بدرگاه خداوند
عرض كنند كه: تو اين فعل را در ما آفريدهاى. چرا ما را بر كارى ملامت مىكنى كه
فاعل و خالق آن تو هستى. بدينترتيب، ديگر براى اين آيه هيچ فايدهاى باقى
نمىماند.
وانگهى احدى از اصحاب ما معتقد نيستند كه كسى جز خدا خلق مىكند تا
چه رسد به اينكه بگويند مثل خدا خلق مىكند. آنها مىگويند: خلقت، مخصوص خداوند
است و معناى خلقت، اختراع است و بندگان قادر بر اختراع نيستند. آنچه كه از بندگان
ساخته است، فعل و احداث است.
كسانى كه نسبت خلق به غير خدا مىدهند، مىگويند: خداوند متعال در
آيه شريفه، اين معنى را نفى كرده است كه كسى بتواند مثل خلق او خلق كند، زيرا خلق
او اختراع و ابداع است و خلق ديگران بصورت اختراع و ابداع نيست بلكه توليد چيزى از
چيزى است. تنها خداوند آفريننده آسمانها و زمين است كه افعال را ابداع مىكند و
اجناس را از اعراض پديدار مىسازد، كارى كه ديگران بر آن قادر نيستند.
نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 13 صفحه : 41