مؤاخذه كند، باران از آنها حبس مى‌شود و همه جانداران از ميان مى‌روند.

پرسش:

مكلفى كه نافرمانى و ستم مى‌كند، سزاوار كيفر است. اما گناه حيوانات چيست؟

پاسخ:

عذاب، براى ستمكار، كيفر و براى غير ستمكار، عبرت و گرفتارى است، بنا بر اين مانند بيماريهايى است كه براى اولياى خدا و اطفال، پيش مى‌آيند و در عوض، به آنها پاداش داده مى‌شود.

برخى گويند: يعنى اگر پدران بواسطه كفرشان كيفر ببينند، فرزندانى از آنها بوجود نمى‌آيند.

برخى گويند: هر گاه ستمكاران هلاك شوند، مكلفى باقى نمى‌ماند، در نتيجه، حيوانى هم باقى نمى‌ماند، زيرا آنها بخاطر افراد مكلف خلق شده‌اند و بقاى آنها، بعد از هلاك مردم، فايده‌اى ندارد.

(فَإِذا جاءَ أَجَلُهُمْ لا يَسْتَأْخِرُونَ ساعَةً وَ لا يَسْتَقْدِمُونَ‌): همين كه اجل آنها فرا رسيد، نه ساعتى به تأخير مى‌افتند نه جلو.

اكنون بحكايت از كارهاى كفار پرداخته، مى‌فرمايد:

(وَ يَجْعَلُونَ لِلَّهِ ما يَكْرَهُونَ‌): آنچه نمى‌پسندند، يعنى دختران را براى خدا قرار مى‌دهند.

(وَ تَصِفُ أَلْسِنَتُهُمُ الْكَذِبَ أَنَّ لَهُمُ الْحُسْنى‌): زبان آنها بدروغ، خبر مى‌دهد كه براى آنهاست نيكى، يعنى پسران. اين معنى از مجاهد است. زجاج و ديگران گويند:

يعنى بدروغ مى‌گويند كه پيش خداوند براى آنهاست پاداش نيكو، يعنى بهشت، زيرا مشركين مى‌گفتند: اگر آنچه محمد 6 مى‌گويد، راست است و واقعاً بهشت و قيامتى در كار باشد، ما اهل بهشت هستيم.

روايت شده است كه: معاذ «الكذب» را بضم ذال و باء خوانده و در اين صورت، صفت است براى «السنه» و جمع كاذب يا كذوب خواهد بود.