1- در جواب امر واقع شده است. يعنى: «ان تقل لهم يقيموا ...» 2- جواب امر محذوف است. يعنى: «قل لعبادى اقيموا الصلاة يقيموا الصلاة».

3- لام امر حذف شده است. يعنى: «قل لعبادى ليقيموا الصلاة» حذف لام امر جايز است، زيرا دليل دارد.

(لا بَيْعٌ فِيهِ وَ لا خِلالٌ‌): در اينجا رفع «بيع و خلال» و فتح هر دو و فتح يكى و رفع ديگرى جايز است.

مقصود:

(قُلْ لِعِبادِيَ الَّذِينَ آمَنُوا يُقِيمُوا الصَّلاةَ وَ يُنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْناهُمْ سِرًّا وَ عَلانِيَةً):

ابن عباس گويد: مقصود اين است كه پيامبر به اصحاب خود بگويد. جبائى گويد: مقصود همه مؤمنان است. يعنى: اى محمد، به بندگان من كه بتوحيد و عدل ايمان دارند، بگو: كه نمازهاى پنجگانه را در وقت خود بجاى آوردند، زيرا نماز پايدار نمى‌ماند، جز اينكه آنها نماز را بپاى دارند. و نيز به آنها بگو كه: از اموال خود در راه‌هاى واجب و مستحبّ، صرف كنند. مال را در راه‌هاى مستحبّ، مخفيانه صرف كنند تا در معرض تهمت ريا قرار نگيرند و در راه‌هاى واجب، آشكارا صرف كنند تا در معرض تهمت بخل و تنگ چشمى قرار نگيرند.

(مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ يَوْمٌ لا بَيْعٌ فِيهِ وَ لا خِلالٌ‌): اين بذل و بخشش آشكار و پنهان را پيش از فرا رسيدن قيامت انجام دهند، زيرا در آن روز، فرصتى نيست كه براى نجات از آتش، معامله‌اى انجام دهند يا اينكه از دوستى‌ها بهره‌اى برگيرند.

چنان كه در جايى ديگر مى‌فرمايد:(الْأَخِلَّاءُ يَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلَّا الْمُتَّقِينَ) (زخرف 67: در روز قيامت، دوستان با يكديگر دشمنى مى‌كنند، مگر پرهيزكاران).

اكنون اين مطلب را بيان مى‌كند كه: مستحق خداوندى، ذات پاك و بيهمتاى اوست. مى‌فرمايد:

(اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ‌): خداوند كسى است كه: آسمان‌ها و زمين را از نيستى بهستى آورد. علت اينكه نخست بذكر آسمانها و زمين پرداخت،