(إِنْ يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ وَ يَأْتِ بِخَلْقٍ جَدِيدٍ): اگر بخواهد شما را نابود و بجاى شما مردم ديگر خلق مى‌كند، زيرا هر كس بر بناى چيزى قادر باشد، بر خراب كردن آن قادرتر است، مگر اينكه قدرت از او سلب شده باشد.

(وَ ما ذلِكَ عَلَى اللَّهِ بِعَزِيزٍ): هلاك كردن شما و خلق مردم ديگر براى خداوند ممتنع نيست.

(وَ بَرَزُوا لِلَّهِ جَمِيعاً): در اين آيه، خداوند خبر مى‌دهد كه: چون قيامت فرا رسد، مردم از قبرها خارج مى‌شوند و بحكم خداوند در برابرش حاضر مى‌گردند. در اينجا فعل ماضى به معناى آينده بكار رفته است، زيرا مفاد آن حتمى الوقوع است.

ابن عباس گويد: يعنى همه مردم اعم از سران و رؤسا و زيردستان آنها، در برابر خداوند حاضر مى‌شوند. اين آيه، متصل است به‌(وَ لا يَكادُ يُسِيغُهُ).

نظر به اينكه: آنان را تهديد بكيفر روز قيامت مى‌كند، از اينرو به وصف قيامت و بيان گفتگوهايى كه ميان رؤسا و قويدستان و مردم ضعيف و ناتوان، رد و بدل مى‌شود، پرداخته، مى‌فرمايد:

(فَقالَ الضُّعَفاءُ لِلَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا): ضعيفان به آنهايى كه تكبر ورزيده، ايمان نياوردند، يعنى آنهايى كه در دنيا رهبر و متنفذ و صاحب اقتدار بوده‌اند يا بناحق بر مسند رهبرى دينى تكيه زده بودند، مى‌گويند:

(إِنَّا كُنَّا لَكُمْ تَبَعاً فَهَلْ أَنْتُمْ مُغْنُونَ عَنَّا مِنْ عَذابِ اللَّهِ مِنْ شَيْ‌ءٍ): ما در دنيا پيرو شما بوده و از شما تقليد كرده‌ايم، آيا قادريد قسمتى از عذاب‌هاى الهى را از ما دور سازيد؟ در صورتى كه بدون ترديد نمى‌توانيد همه عذابها را از ما دور سازيد! در اينجا «من» براى تبعيض است.

(قالُوا لَوْ هَدانَا اللَّهُ لَهَدَيْناكُمْ‌): آنها بتابعان خود مى‌گويند: اگر خداوند ما را براه خلاص و نجات از كيفر، هدايت مى‌كرد، ما هم شما را به آن راه هدايت مى‌كرديم.

يعنى: اگر ما خلاص مى‌شديم، شما هم خلاص مى‌شديد. لكن نه ما را به خلاص و نجات اميدى است، نه شما را. اين معنى از جبائى و ابو مسلم است. برخى گويند: يعنى اگر