است و ظلم نمى‌كند. و برخى گفته‌اند: يعنى پروردگار من در مورد تدبير كار بندگان بر طريقه حق است كه اعوجاج و لغزشى در آن نيست و آنچه مصلحت بندگان او است و حكمتش اقتضا دارد به همان گونه رفتار ميكند.

(فَإِنْ تَوَلَّوْا) اين جمله ممكن است دنباله سخن هود 7 باشد- يعنى اگر شما رو گردانديد ...- و ممكن است كلام خداى سبحان باشد يعنى اى هود اگر اين مردم رو گرداندند ...- و روى اين قول دوم معناى جمله بعد نيز اينگونه ميشود:

(فَقَدْ أَبْلَغْتُكُمْ ...) پس بآنها بگو: من در مورد ابلاغ رسالت خود تقصيرى ندارم بلكه اين شمائيد كه در نتيجه نادانى از نصيحت من رو گردانديد و گرنه همه آنچه را بمن وحى شده بشما ابلاغ كردم.

(وَ يَسْتَخْلِفُ رَبِّي قَوْماً غَيْرَكُمْ) يعنى پروردگار من بكيفر كفرتان شما را نابود ميكند و بجاى شما مردم ديگرى را جانشين شما ميگرداند كه او را بيگانگى پرستش كنند.

(وَ لا تَضُرُّونَهُ شَيْئاً) و در آن حال شما قدرت بر رساندن زيانى هم باو نداريد، و برخى گفته‌اند: يعنى از اين رو گرداندن و اعراضتان ضررى بخدا نميزنيد و براى خدا نيز نابود كردن و هلاكت شما ضررى ندارد زيرا وى روى احتياجى كه بشما داشته باشد شما را نيافريده (و هيچگونه نيازى بخلقت شما براى خود نداشت).

(إِنَّ رَبِّي عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ حَفِيظٌ) براستى كه پروردگار من هر چه را بخواهد از نابودى و هلاكت حفظ كند، و هر چه را خواهد نابود سازد، و برخى گفته‌اند: يعنى پروردگار من مرا از آزار شما نگاه ميدارد. و ديگرى گفته: يعنى پروردگار من نگهبان اعمال بندگان خود ميباشد و جزاى اعمال آنها را ميدهد.

(وَ لَمَّا جاءَ أَمْرُنا نَجَّيْنا هُوداً ...) و چون فرمان ما بهلاكت قوم عاد بيامد هود را با كسانى كه بوى ايمان آورده بودند از هلاكت نجات داديم، و گفته‌اند: شماره آنها چهار هزار نفر بوده.

(بِرَحْمَةٍ مِنَّا) ابن عباس گفته: يعنى بهدايت و بيانى كه ما نشانشان داديم و ديگرى گفته: يعنى بنعمتى از جانب ما كه همان نجاتشان بود، يعنى ما آنها را برحمت‌