شرح لغات:

احكام: جلوگيرى كردن از فساد و تباهى كار. و «حكمت» شناسايى چيزهايى است كه جلوگيرى از تباهى و نقص كار ميكند و شناختن آنچه زشت را از زيبا، و فساد را از صحيح جدا سازد.

حكيم: در مورد خداى تعالى بدو معنا آيد: 1- بمعناى اسم فاعل «محكم» و از صفات فعل باشد يعنى كارهاى او محكم است. 2- آنكه بمعناى «عليم» (و دانا) و از صفات ذات باشد.

تفسير:

(الر) در اول سوره بقره معناى اين حروف و هم چنين قولهاى بسيارى را كه در تفسير آن گفته‌اند، بيان داشتيم، و تكرار آن در اينجا بى‌فائده است.

(كِتابٌ أُحْكِمَتْ آياتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ) اين قرآن كتابى است كه آيات آن محكم است و سپس شرح و توضيح شده است، و در معناى اين جمله چند وجه گفته‌اند:

1- ابن عباس گفته: يعنى آيات آن- مانند كتابها و اديان پيشين- نسخ نشود، و با بيان حلال و حرام و ساير احكام شرح و توضيح شود.

2- حسن و ابى العاليه گفته‌اند: معناى آيه اين است كه آيات قرآن بوسيله امر و نهى محكم شده و با ذكر وعده و تهديد و پاداش و كيفر توضيح شده است.

3- از مجاهد نقل شده كه گفته است- يعنى آيات قرآن يك جا محكم و استوار گرديده (و پى ريزى شده) و سپس در وقت نزول آيه آيه و تدريجاً نازل گرديده تا شخص مكلف براى تدبر و دقت در آنها فرصت و قدرت بيشترى داشته باشد.

4- ابو مسلم گفته: يعنى نظم آن بجهت فصاحتى كه دارد محكم است تا بحدى كه معجزه گرديده، و سپس با شرح و بيان توضيح شده.

5- معناى پنجم آن است كه آيات آن متقن و محكم است كه خلل و تباهى در آن نيست، زيرا كار محكم آن كارى است كه آن را با استحكام انجام دهند و خلل و نقصى در آن نباشد. و سپس آنها بدنبال يكديگر قرار داده شده است.