شرح لغات:

استيأس بمعناى «يئس» است يعنى مأيوس شدند.

بأس: شدت و سختى. و «بؤس» نيز كه بمعناى فقر است از همين معنى گرفته شده چنانچه «لا بأس عليك» نيز از همين باب است.

قصص: خبرهاى پى در پى از گذشتگان.

عبرة: به دليل و راهنمايى گويند كه انسان را بمطلوب برساند.

تفسير:

خداى سبحان در اين آيات براى دلدارى پيغمبر اسلام- 6- حال رسولان گذشته را با امتهاشان بيان فرموده چنين گويد:

(حَتَّى إِذَا اسْتَيْأَسَ الرُّسُلُ) يعنى اى محمد ما عذاب را از امتهاى گذشته كه پيغمبران ما را تكذيب ميكردند بتأخير انداختيم چنانچه از امت تو بتأخير انداختيم تا وقتى كه رسولان از ايمان آوردن مردم مأيوس شدند و خدا بآنها خبر داد كه آنها ديگر ايمان نميآورند.

(وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ قَدْ كُذِبُوا) رسولان يقين كردند- و اين معنى روى آن است كه «كذبوا» بتشديد بخوانيم- و روى قرائت مشهور (بتخفيف كذبوا) معناى آيه اين ميشود كه مردم گمان كردند كه رسولان بآنها دروغ گفته‌اند كه خبر از يارى مؤمنان و نابودى دشمنانشان داده بودند، و ممكن است روى همين قرائت ضمير «ظنوا» را بهمان رسولان برگردانيم يعنى رسولان يقين كردند مردمى كه بآنها وعده دادند ما بشما ايمان ميآوريم بوعده خود وفا نمى‌كنند، و يا در اظهار ايمان خود دروغ ميگويند.

و نقل شده كه ضحاك و سعيد بن جبير در مجلسى بهم رسيدند و در آن مجلس از سعيد بن جبير پرسيدند: اين آيه را چگونه قرائت ميكنى؟ وى (بر طبق قرائت مشهور) «كذبوا» بتخفيف خواند و چنين معنى كرد كه: مردم گمان كردند كه رسولان بآنها