باندازه شش روز باشد نه روزهاى معمولى ما كه با طلوع و غروب خورشيد امتداد دارد، زيرا در آن وقت روزى به اين ترتيب وجود نداشته.

(وَ كانَ عَرْشُهُ عَلَى الْماءِ) و عرش او بر آب بود، و اين جمله دلالت دارد بر آنكه عرش و آب پيش از خلقت آسمانها و زمين وجود داشته، و آب بقدرت پروردگار متعال در جايگاه ديگرى بوده كه خداوند بكمال قدرت خويش آن را در آن جايگاه نگاه ميداشته، و اين خود بزرگترين عبرت براى منكران است. و ابو مسلم گفته: منظور از عرش بنا و ساختمان آسمانها و زمين است كه خدا آن را بر آب بنا كرد، زيرا عرش بمعناى بنا آمده در آنجا كه فرمايد:(وَ مِمَّا يَعْرِشُونَ‌)[1]» يعنى آنچه بنا ميكنند، و اين جمله براى آن است كه معلوم شود بناى بر روى آب عجيب‌تر و شگفت انگيزتر است.

(لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا) يعنى آفريدگان را آفريد و تدبير امورشان را فرمود تا نيكو كارى نيكوكاران را آشكار سازد زيرا هدف اصلى همين بود، يعنى رفتار او با شما مانند رفتار كسى است كه شما را در بوته امتحان و آزمايش گذارده تا خيال نشود كه خداوند بندگان را پيش از آنكه كارى بكنند روى علم خود پاداش و كيفر ميدهد، و از جمله‌(أَحْسَنُ عَمَلًا) نيز استفاده ميشود كه عملها، خوب و خوبتر دارند و گاهى عملى خوب است و نسبت بعملى ديگر خوبتر است.

(وَ لَئِنْ قُلْتَ إِنَّكُمْ مَبْعُوثُونَ مِنْ بَعْدِ الْمَوْتِ لَيَقُولَنَّ ...) اى محمد اگر باينها بگويى كه شما پس از مرگ براى حساب و كيفر زنده ميشويد آنان كه كافر شده‌اند در ظاهر گويند كه اين سخن جز جادويى آشكار نيست.

(وَ لَئِنْ أَخَّرْنا عَنْهُمُ الْعَذابَ إِلى‌ أُمَّةٍ مَعْدُودَةٍ) و اگر ما عذاب استيصال را از اين مردمان كافر تا مدت معين و سر آمد معلوم آن تأخير اندازيم ... و «امت» در اينجا بگفته ابن عباس و مجاهد بمعناى زمان است چنانچه در آن آيه ديگر فرموده:

(وَ ادَّكَرَ بَعْدَ أُمَّةٍ)[2] كه در آنجا «امة» بمعناى زمان است. و على بن عيسى گفته:

«امة» بمعناى جماعت است، يعنى اگر عذاب اينها را تا مردمى كه پس از اينها بيايند

[1]- سوره نحل آيه 68

[2]- سوره يوسف آيه 45.