بدهد. و معناى آيه بنا بر اين آن است كه آن عقابى كه بسراغشان ميآيد سريعتر از مكر آنها است. و برخى گفته‌اند: مكر خدا آن است كه عقوبت آنها را از جايى كه نمى‌فهمند بر آنها فرود آورد.

(إِنَّ رُسُلَنا يَكْتُبُونَ ما تَمْكُرُونَ) يعنى فرشتگان ما آن تدبيرهاى غلطى را كه مى‌كنيد ياد داشت مى‌كنند.

و اين حدّ اعلاى تهديد است كه أولا: مكر و حيله آنها محفوظ ميماند، و ثانياً:

خدا بكيفر آنها نيرومندتر و سريعتر از آنها است. آن گاه خداى تعالى از روى امتنان نعمتهاى خود را بر آنها ياد آور شده ميفرمايد:

(هُوَ الَّذِي يُسَيِّرُكُمْ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ) او است كه امكان سير در خشگى و دريا را بشما داده و وسائل آن را براى شما آماده ساخته، چهار پايان را آفريده و آنها را رام شما گردانيده كه بارهاى خود را بر آنها بار كنيد، و براى مسافرت در دريا كشتى براى شما آماده كرده و بادها را فرستاده تا در هر جهتى كه بخواهيد كشتى را به حركت در آورد.

(حَتَّى إِذا كُنْتُمْ فِي الْفُلْكِ) تا چون سوار كشتى شويد.

(وَ جَرَيْنَ بِهِمْ بِرِيحٍ طَيِّبَةٍ) و كشتى‌ها مردم را بحركت در آورند، بوسيله بادى ملايم.

(وَ فَرِحُوا بِها) و بدان بادى كه آنها را بمقصد ميرساند دلخوش باشند. و يا بآن كشتى كه خود و اثاث سفرشان را ميبرد خوشى كند.

(جاءَتْها رِيحٌ عاصِفٌ) بادى تند و سهمناك بكشتى بوزد.

(وَ جاءَهُمُ الْمَوْجُ مِنْ كُلِّ مَكانٍ) و از هر سوى دريا موج بيايد.

(وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ أُحِيطَ بِهِمْ) بهلاكت خويش يقين كنند.

(دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ) در اين هنگام كه اين سختيها و مناظر هولناك را ببينند خدا را از روى اخلاص بخوانند و براى رفع بلا بدو ملتجى شوند، و در آن وقت نامى از بتها بميان نميآورند چون ميدانند كه آنها در چنين وضعى هيچگونه‌