زيرا آنها در دل قصد پيمان شكنى و خيانت تو را ندارند. و در اينكه اين دسته از مشركان چه كسانى بودند اختلاف است، از برخى چون ابن عباس نقل شده كه آنها قريش بودند، و از برخى چون قتاده و ابن زيد روايت شده كه آنها مردم مكه بودند كه رسول خدا- 6- در صلح حديبيه با آنها پيمان بست ولى آنها پيمان شكنى كردند و قبيله بنى بكر را بر عليه خزاعة يارى كردند[1]، و بهمين جهت رسول خدا- 6- پس از فتح مكه چهار ماه بدانها مهلت داد كه يكى از دو كار را انجام دهند:

يا اسلام را بپذيرند و يا بهر جا كه خواهند بروند و آنها پيش از انقضاى چهار ماه اسلام را پذيرفتند. و دسته‌اى گفته‌اند: آنها از قبيله‌هاى: بكر بنى خزيمة و بنو مدلج و بنو ضمرة و بنو دئل بودند كه در روز صلح حديبية در پيمان قريش در آمدند تا روزى كه ميان رسول خدا- 6- و قريش تعيين شده بود، و كسى كه اين پيمان را نقض كرد قريش و بنو دئل بودند كه خدا دستور داده به پيمان خود با آن دسته از مشركان كه آن را نشكسته‌اند پايدار باشيد. و اين قول بصحت و درستى نزديكتر است زيرا اين آيات پس از پيمان شكنى قريش و فتح مكه نازل گشته.

(فَمَا اسْتَقامُوا لَكُمْ فَاسْتَقِيمُوا لَهُمْ) معناى اين جمله آن است كه تا وقتى كه آنها بر عهد و پيمان پايدارند يعنى مادامى كه اينها بر آن طريقه مستقيم با شما باقى هستند شما نيز با آنها همانطور باشيد.

(إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ) كه خدا پرهيز كنندگان از پيمان شكنى را دوست دارد.

(كَيْفَ وَ إِنْ يَظْهَرُوا عَلَيْكُمْ) در اينجا جمله در تقدير است و آن چنين است:

«كيف يكون لهم عهد و كيف لا تقتلونهم» (يعنى چگونه آنان را عهد و پيمانى است و چگونه آنها را بقتل نرسانيد ...؟)

[1]- براى اطلاع كافى از داستان جنگ بنى بكر و خزاعة و مواد صلحنامه حديبية و پيمان شكنى قريش و غيره بترجمه سيره ابن هشام كه بخامه اين ناچيز انجام شده مراجعه شود- ج 2 ترجمه سيرة صفحات 216 و 217 و 255 به بعد.