شرح لغات:

عزيز: بمعناى سخت. و عزيز در صفات خداى تعالى بمعناى منيع و نيرومندى است كه هر چه بخواهد انجام دهد بر او گران نيست.

عنت: برخورد با رنج و آزارى است كه سينه را تنگ كند.

توكل: واگذاردن كار است بخدا روى اطمينان و اعتماد بحسن تدبير و كفايت او.

تفسير:

سپس خداى سبحان اين مطلب را ياد آورى فرموده كه اين منافقان از نظر و تدبر در چيزهايى كه موجب تنبه و شايسته تدبر است رو گردانده و اعراض ميكنند، و از اينرو فرمايد:

(أَ وَ لا يَرَوْنَ أَنَّهُمْ يُفْتَنُونَ ...) آيا اين منافقان نمى‌دانند يا نمى‌بينند كه مورد آزمايش و امتحان قرار گيرند.

(فِي كُلِّ عامٍ مَرَّةً أَوْ مَرَّتَيْنِ) در هر سالى يك بار يا دو بار به بيماريها و گرسنگى و اين خود خبر دهنده مرگ است.

(ثُمَّ لا يَتُوبُونَ وَ لا هُمْ يَذَّكَّرُونَ) و با اينحال از گفته خود باز نگشته و متذكر نعمتهاى خدا كه در وجود آنها است نيستند، و از ابن عباس و حسن نقل شده كه گفته‌اند:

يعنى اينها بوسيله جهاد در ركاب رسول خدا- 6- امتحان شوند، كه نصرت و يارى خدا را كه از پيغمبر فرموده مشاهده ميكنند، و هم چنين ابتلاى دشمنان آن حضرت را بقتل و اسارت مى‌بينند .. و مجاهد گفته: يعنى بقحطى و گرسنگى امتحان شوند. و مقاتل گفته: بوسيله دريده شدن پرده و آشكار شدن خبث سريره و ناپاكى باطنشان امتحان گردند، و ضحاك گويد: بوسيله بلا و جلاى از وطن و نيامدن باران و از بين رفتن ميوه‌ها.

(وَ إِذا ما أُنْزِلَتْ سُورَةٌ نَظَرَ بَعْضُهُمْ إِلى‌ بَعْضٍ) و چون در وقتى كه حضور پيغمبر هستند سوره‌اى از قرآن نازل گردد شنيدن آن سوره را خوش ندارند و بهمديگر مى‌نگرند، و اشاره مى‌كنند.