و ممكن است اين جمله را بمنظور همان اجازه در توقف آنان فرموده است كه پس از آن مورد سرزنش و عتاب قرار گرفت، زيرا بهتر آن بود كه اين اجازه را بدانها نميداد تا نفاقشان براى مردم آشكار ميشد.

ابو مسلم (كه در آيات پيش گفته بود منظور از اجازه خواستن منافقان و اجازه دادن رسول خدا همه مربوط به اجازه در رفتن بجنگ بوده نه اجازه در توقف مدينه و تخلف از جنگ) در اينجا گويد: و همين سخن دليل آن است كه اجازه گرفتن براى رفتن بوده نه ماندن، زيرا مطابق آيه‌( (وَ لكِنْ كَرِهَ اللَّهُ انْبِعاثَهُمْ)) خدا رفتن آنها را خوش نداشت و ماندنشان را خوش داشت، پيغمبر- 6- نيز اگر همان اجازه ماندنشان را (روى گفته شما) داده بود با اين ترتيب سرزنش و عتابى بر او نبود، ولى آنها روى تملق و چاپلوسى و براى افساد كارى اجازه خروج با رسول خدا- 6- را خواستند و آن حضرت نيز اجازه‌شان داد و اطلاعى از تصميمات درونى آنها نداشت ولى خدا كه بر ضمائر آنان آگاه بود از رفتن جلوگيريشان فرمود چون رفتنشان را خوش نداشت.

و بالجمله خداوند حكمت كراهت خويش را از رفتن آنها و جهت جلوگيريش را از حركت آنان چنين بيان فرمايد:

(لَوْ خَرَجُوا فِيكُمْ ما زادُوكُمْ إِلَّا خَبالًا) يعنى اگر اين منافقان بهمراه شما بيرون ميآمدند اين آمدن براى شما جز شر و فساد چيزى نميأفزود (و حاصل ديگرى نداشت).

و ابن عباس (در معناى خبال) گفته: يعنى جز ناتوانى و ترس چيزى نميافزود.

يعنى اينان از ديدار دشمن و برخورد با آنان شما را ميترسانند، و آن را براى شما هول انگيز جلوه ميدادند.

(وَ لَأَوْضَعُوا خِلالَكُمْ) يعنى براى فساد كارى و سخن چينى ميان شما شتاب ميكردند.

و منظور اين است كه براى جدايى و اختلاف ميان مسلمانان سعى و كوشش ميكردند.

(يَبْغُونَكُمُ الْفِتْنَةَ) يعنى براى شما با ايجاد اختلاف و تفرقه فتنه‌جويى ميكردند، و حسن گفته: يعنى ميخواستند تا شما را مشرك سازند، و مقصود از فتنه شرك است، و ضحاك گفته: يعنى شما را از دشمن ميترساندند و بشما ميگفتند: دشمن بر شما پيروز