آمدن داشتيم با شما ميآمديم.

(يُهْلِكُونَ أَنْفُسَهُمْ) اينان با اين شركى كه در دل پنهان داشتند و برخى گفته‌اند:

يعنى با اين سوگند دروغ و عذر بى‌جا خود را بهلاكت و نابودى اندازند زيرا با اينكار مستحق عقاب گردند.

(وَ اللَّهُ يَعْلَمُ إِنَّهُمْ لَكاذِبُونَ) يعنى در اين عذر خواهى و سوگند، و اين آيه دليل بر صحت نبوت پيغمبر اكرم- 6- است، زيرا آن حضرت پيش از اين جريان خبر داد كه اينان بزودى سوگند ميخورند، و چنان شد كه فرموده بود، و نيز در اين آيه دلالت روشنى است بر اينكه قدرت و توانايى بر هر كارى پيش از اقدام بدان كار موجود است‌[1] زيرا اينان يا قدرت و توانايى براى رفتن داشتند و نرفتند، و يا آنكه قدرت نداشتند و قسم خوردند كه اگر در آينده (در وقت حركت) قدرت داشتيم ميآييم، و در صورت اول گفته ما ثابت شود كه قدرت بر هر كارى پيش از آن موجود است، و در صورت دوم نيز خداوند آنان را تكذيب فرموده و بيان داشته كه اگر توانايى هم بدانها ميداد نميرفتند، و اين نيز ثابت ميكند كه قدرت پيش از انجام كار است. و اگر كسى بگويد:

منظور از نداشتن قدرت و توانايى نبودن مقدمات سفر و اسباب آن است، لازمه اين سخن آن است كه از ظاهر آيه بى‌جهت دست برداريم. زيرا حقيقت توانايى (و معناى استطاعت كه در آيه است) همان قدرت كار است نه مقدمات آن، گذشته از آنكه اگر نداشتن مقدمات‌

[1]- اين كلام اشاره باختلافى است كه ميان اشاعرة از يك طرف و حكماء و معتزله از طرف ديگر پيدا شده در اينكه آيا قدرت مقدم بر فعل است يا مقارن با آن، يعنى انسان كه ميخواهد كارى را انجام دهد پيش از اقدام بدان كار قدرت انجام آن را دارد يا مقارن انجام كار قدرت پيدا ميكند، حكماء و معتزله قول اول را اختيار كرده و گفته‌اند: قدرت مقدم بر فعل است، و اشاعره قول دوم را و براى اطلاع از استدلال حكماء بر گفته خود و بطلان قول اشاعره بكتب مفصله كلامى چون شرح تجريد و ساير كتابها بايد مراجعه شود، و مؤلف مرحوم براى اثبات قول حكماء و بطلان قول اشاعره در اينجا بر اين نيز استدلال كرده بشرحى كه در بالاست.