نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 10 صفحه : 226
تنازع: اختلاف سلامة: نجات از آفت صدر: سينه
و جايگاه قلب كه صدر نشين بدن است.
التقاء: برخورد كردن. برخورد دو سپاه را «التقاء» گويند.
اعراب:
اسفل: نصب آن بنا بر اين است كه صفت مجرور محذوف باشد، زيرا غير منصرف
است. ممكن است ظرف باشد.
مقصود:
اكنون خداوند در باره كمكهاى خود در جنگ بدر به مسلمين مىفرمايد:
(إِذْ أَنْتُمْ بِالْعُدْوَةِ الدُّنْيا):
ابن عباس گويد: منظور اين است كه خداوند قادر است كه شما را يارى كند، زيرا هنگامى
كه در كنار وادى نزديك بمدينه بوديد و ذلت و زبونى دامنگير شما شده بود، شما را
يارى كرد.
(وَ هُمْ بِالْعُدْوَةِ الْقُصْوى):
در آن وقت، مشركين هم در آن طرف وادى كه از مدينه دورتر بود فرود آمده بودند.
(وَ الرَّكْبُ أَسْفَلَ مِنْكُمْ):
ابو سفيان و همراهانش كه همراه كاروان بودند، در محلى پايينتر، در طرف ساحل دريا
قرار داشتند. كلبى گويد: در سه ميلى ساحل دريا بودند.
در اينجا خداوند به اين مطلب اشاره مىكند كه دو لشكر بدون ميعاد
قبلى، روبروى هم قرار گرفتند و مسلمين با كمى عده گرفتار كم آبى و رملى شده بودند
كه پاى آنها در آن فرو مىرفت، اما مشركين داراى عده بسيارى بودند و آب را هم در
اختيار داشتند و كاروان- كه حامل اموال تجارتى ايشان بود- در پايينتر آنها قرار
داشت. با اينهمه، خداوند، مسلمين را يارى كرد، تا بدانند كه پيروزى از جانب خداست.
(وَ لَوْ تَواعَدْتُمْ لَاخْتَلَفْتُمْ فِي الْمِيعادِ): اگر براى گرد آمدن در محل جنگ، وعدهاى گذاشته بوديد و از كثرت
جمعيت آنها مطلع مىشديد، تاخير مىكرديد و مرتكب خلف وعده مىشديد. اين معنى از
ابن اسحاق است. برخى گويند: يعنى
نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 10 صفحه : 226