نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 10 صفحه : 222
1- ابن عباس و مجاهد گويند: منظور بنى هاشم
است كه از فرزندان عبد المطلب است. نظر اصحاب ما نيز همين است.
2- برخى گويند: اولاد هاشم بن عبد مناف و اولاد مطلب بن عبد مناف
است، شافعى همين است. از پيامبر اسلام نيز روايت شده است.
اصحاب ما مىگويند: خمس در فايدهاى كه از كسب و تجارت برده ميشود و
در گنج و معدن و غواصى و ... واجب است. ممكن است دليل اين قول را خود آيه بدانيم،
زيرا در لغت، بهمه اينها غنيمت گفته مىشود.
(فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ): گويند: تقسيم خمس
را با نام خداوند آغاز كرده است و اين بمنظور تيمن و تبرك است و الا همه چيز
بخداوند تعلق دارد. مقصود اين است كه عمل بمنظور تقرب بخداوند انجام گيرد.
(وَ لِلرَّسُولِ): گويند: يكى از پنج سهم خمس
براى پيامبر بود تا صرف زندگى خود و ما زاد آن را صرف سلاح و لشكر و .. بكند.
(وَ لِذِي الْقُرْبى): برخى گفتهاند: اين دو سهم
(سهم رسول و سهم ذوى القربى) با وفات پيامبر ساقط شده است. شافعى گويد: سهم پيامبر
صرف سپاه و سلاح و سهم ذوى القربى صرف بنى هاشم و بنى المطلب مىشود. اين استحقاق،
از راه اسم و نسب است و غنى و فقير، در آن شركت دارند. از حسن و قتاده نقل شده است
كه:
سهم خدا و سهم رسول و سهم ذوى القربى به امامى كه جانشين پيامبر است،
داده مىشود تا بمصرف خويشتن و عائله خود و مصالح مسلمين برساند. اين قول با مذهب
ما مطابق است.( وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ): گويند: اين سه سهم مال همه مردم است و بايد باندازهاى كه احتياج
دارند، ميان ايشان تقسيم شود. گفتيم: از نظر ما اين سه سهم هم مخصوص يتيمان و
مستمندان و ابن السبيل بنى هاشم است.
(إِنْ كُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَ ما أَنْزَلْنا عَلى
عَبْدِنا يَوْمَ الْفُرْقانِ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعانِ:)
برخى اين جمله را مربوط به آيه پيش(فَاعْلَمُوا أَنَّ
اللَّهَ مَوْلاكُمْ ...) دانستهاند
نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 10 صفحه : 222